page0082

78

ograniczeni tylko na ciepłomierz, a ten wskazuje dla mózgu jak dla każdego innego organu, będącego w stanie czynnym, ogrzanie; lecz widoczną jest rzeczą, że najdoskonalszy ciepłomierz nie może nam więcej wskazać, jak tylko jedną rzecz: stan ciepła w danej chwili istniejący w jakimś przedmiocie, a bynajmniej (nie wskazuje) sposobu, w jaki ten stan powstał w przedmiocie . . . podobnie jak niemożliwem jest dowiedzieć się, czy w mózgu czynnym wszystko ciepło wydane przez reakcye chemiczne, odbywające się w głębi jego składników histologicznych, zostało puszczone na wolność jako takie, czy też jakaś część tego ciepła zostaje zużytą, przemieniając się na czynność psychiczną. Ale najoczywiściej to ostatnie przypuszczenie a priori jest najbardziej prawdopodobne". (Mais assurlment cette derniere supposition est a priori la pląs vrai-semblable)¹.

Tak długi czas wodził Herzen po manowcach chemii, kalorymetryi, termometryi etc., aż nareszcie wyszło szydło z worka. Znakomite to wyrażenie w ustach materyalisty: „ale to przypuszczenie a priori jest najprawdopodobniejsze!" A więc to nie jest naukowy pewnik , że ciepło zamienia się w myśl, więc to tylko przypuszczenie a priori? A dlaczegóż to podajecie jako ostatni wynik nauki, kiedy nauka nic o czemś po-dobnem nie wie? Ex ore vestro vos iudico. Chełpią się przeciwnicy, że tylko na faktach empirycznych, na ostatnich wynikach naukowych oparci, dowodzą materyalności duszy, ale kiedy też fakta przeciw nim przemawiają, wykręcają się „przypuszczeniami a priori!^u

Zrozumiał nielogiczność takiego postępowania inDy ma-teryalista, Feriere^J), i dlatego otwarcie powiada: „Te dwie formy (tj. ciepło i myśl) są równoczesnemi, a nie po sobie następującemi, a tern mniej pochodzącemi jedna wskutek przemiany drugiej. Skoro je zatem fizyolog skonstatował, jego praca jest skończona". Taka szczerość nam się podoba

‘) Emile Ferriere: „La vie el l’ame“ str. 538.

http://rcin.org.pl