page0109

— 95 —

szkody uwagi i b) pozytywną, która wszelkich środków używa, ażeby uw^ragę uzyskać i wydoskonalić.

Przeszkody uwagi mogą albo poza szkołą się znajdować albo w niej samej. W obec przeszkód zewnętrznych (z hukiem, stukiem połączone rzemiosła, ruchliwe place i ulice i t. p.) jest po większej części nauczyciel bezwładnym. Nawet władza miejscowa nie zawsze potrafi temu zaradzić. Zamykanie okien jest często jedynym środkiem. W takich wypadkach powinien nauczyciel przyzwyczajać dzieci do spokojnej, samodzielnej pracy, tak że swoje zajęcia dalej kontynuują, bez względu na to czy zewnątrz spokój lub hałas. To przyzwyczajenie ma w późniejszem życiu wieloraką praktyczną wartość.

Wewnątrz szkoły może pochodzić przeszkoda albo ze strony dzieci albo ze strony nauczyciela. Ze strony dzieci może być przerwaną uwaga albo przez igraszki, niespokój niewygodne siedzenie w ławkach, nieczyste powietrze, i t. p.; ze strony nauczyciela przez jakieś dziwaczne ubranie, uderzające miny, ruchy ciała, mówienie (pieszczotliwe i czułe słówka), przez niespokojne tu i tam bieganie, za głośne lub za ciche mówienie, niespokojne zachowanie się i t. p.

Środki do pozytywnego ćwiczenia uwagi znajdują się częścią w dzieciach, częścią w przedmiocie naukowym, częścią w nauczycielu.

a) Dzieci przynoszą ze sobą do szkoły ciekawość, one chcą coś nowego zobaczyć, usłyszeć, nauczyć się. a) Nauczyciel niech wykorzysta tę okoliczność, a przestrzegając dydaktycznych zasad przemieni powoli- to jeszcze poniewolne i niestałe uważanie na dobrowolne i stałe. $) Im młodsze są dzieci, tern mniej można od nich się domagać długo trwającej uwagi, tern częstsze muszą być pauzy, wytchnienia i t. p. tein bardziej potrzeba dłuższe opowiadania, objaśnienia i t. p. przerywać przez pytania. Pasywne tylko odbieranie nauki przez przesłuchiwanie albo przypatrywanie się zanadto unuża, podczas gdy zręcznie rzucone pytania pobudzają do działalności i duchowej ruchliwości i ćwiczą w podanym przedmiocie. y) Z podobnej przyczyny nie powinien nauczyciel za długo zajmować się jednem i tein samem dzieckiem, lecz o ile możności wszystkie zatrudniać, a osobliwie te uwzględniać

http://rcin.org.pl