page0145

106 Szkar łupnie.

TYP ÓSMY.

SZKARŁUPNIE (ECHINODERMATA).

Ciało o budowie promienistej, zwykle 5-promiennej; skóra w różnym stopniu zwapniona; jama ciała oddzielona od przewodu pokarmowego; samodzielny układ krwionośny i wodny; rozwój z przeobrażeniami; larwy dwubocznie symetryczne.

Ciało szkarłupni ma budowę promienistą, to znaczy, że narządy zewnętrz-

Ryc. 57. Układ wodny rozgwiazdy.

ne i wewnętrzne ułożone są jak promienie w gwieździe. Promieni bywa zwykle 5 albo też wielokrotność tej liczby (do 40). Skóra zawiera zawsze mniej lub więcej obfite zwapnienia, często tworzące pancerz. Na powierzchni ciała znajdują się nóżki, osadzone pasami wzdłuż promieni; są to nieduże, miękkie, kurczliwe i puste wyrostki skóry, zaopatrzone zwykle na końcu w przyssawkę; zostają one w połączeniu z układem kanałów wodnych, charakterystycznym dla szkarłupni (ryc. 57). Układ ten otwiera się do jamy ciała albo też wprost nazewnątrz za pośrednictwem dziurkowatej blaszki sitowej. Woda, dostająca się z zewnątrz do układu wodnego, spływa bocznemi kanalikami do nóżek, które wskutek tego pęcznieją, wydłużają się i przyczepiają się przyssawkami do podłoża; kurcząc się następnie, przyciągają całe ciało ku temu miejscu. System krążenia, organy krwionośne i trawienia okazują również budowę promienistą: odbyt istnieje nie u wszystkich. Specjalnych narządów oddychania przeważnie nie bywa. Niektóre mają oczy, pęcherzyki słuchowe i czułki.

Z małemi wyjątkami szkarłupnie są jajorodne. Rozwój zwykle z przeobrażeniami; larwy dwubocznie symetryczne. Wszystkie mieszkają wyłącznie w morzu; dużo głębinowych; przeważnie drapieżne. 2400 gatunków żyjących i 3900 kopalnych. Typ ten dzielimy na 4 gromady.

I. GROMADA.

Rozgwiazdy

Ciało spłaszczone, 5-kątne lub gwia-zdowate z mniej lub więcej wydłużonemi ramionami; szkielet skórny utworzony z ruchomych tabliczek; nóżki z przys-

(Asteroidea).

Sawkami tylko na stronie spodniej ciała, tamże otwór pyszczka. Drapieżne. 1200 gatunków żyjących i 110 kopalnych.