page0177

167

tencyalnej a aktualnej. Materya jest elementem po-tencyalnym, niedoskonałym, naszkicowanym, który nie jest jeszcze czemś aktualnem, może nie będzie nim nigdy. Forma jest aktualną energią, entelechią, która aktualizując ciało potencyalne, warunkuje układ końcowy.

Po tych kilku określeniach będziemy mogli rozumieć pojęcia Arystotelesa o istocie ciała, duszy j o istocie ich związku. Ciało to materya, zrozumiała tylko jako correlatum formy; nie może ono ani istnieć samo przez się, ani być poznane samo przez się, to znaczy poza swoim związkiem. Dusza jest formą, czynnikiem aktualnym. Łącząc się z ciałem stanowi ona istotę żyjącą.

Dusza jest relatum, i jest ona niezrozumiała i pozbawiona sensu bez swego correlatum. »Du-sza, mówi Arystoteles, nie jest odmianą ciała, ale nie mogłaby być bez ciała; dusza nie jest ciałem ale jest czemś należącem lub odnoszącem się do ciała*. Istota żywa, wszystkie jej czyny i namiętności są pogrążone w materyi. Każda ma swoją stronę formalną, tyczącą się duszy, i swoją stronę materyalną tyczącą się ciała. Wzruszenie — przynależne istocie żywej, czyli agregatowi duszy i ciała, jest faktem złożonym mającym dwie postacie, które logicznie odróżnić można jedna od drugiej, ale z których każda jest drugiej spółrzędna i jedna w drugiej zawarta. Tyczy się to nietylko naszych namiętności ale i z naszych postrzeżeń, wyobrażeń, wspomnień, rozumowań, skupień uwagi...

Inteligencya podobnie jak wzruszenie nie są

http://rcin.org.pl