page0190

186

wreszcie złączyć podmiot i orzeczenie, i orzec, o ile treść podmiotu zostaje w związku z treścią orzeczenia. Tego nie może dokonać kilka subjektów, kilka komórek; tylko jeden subjekt, znający granice obydwóch pojęć, o których przynależności ma zawyrokować, może powiedzieć: Paweł jest człowiekiem.

A czy taka czynność może być dziełem ośrodka psychicznego? Ośrodek nerwowy nie przestaje być rozciągłym, podczas gdy sąd jest czemś zupełnie niemateryalnem; wiadomo zaś, że każde jestestwo działa według swej natury; otóż niech zgadnie, kto może, jak z rozciągłego ośrodka powstał nieroz-ciągły, niemateryalny, nieważki sąd! Dalej, według fizyolo-gów, każdy obraz znajduje się w osobnej komóreczce, a więc komórka tworząca sąd, nie ma w sobie dwóch pojęć, potrzebnych do wytworzenia sądu; w jakiż tedy sposób potrafi ona ocenić wzajemny stosunek obydwóch pojęć? Komórka jest ma-teryą, jest rozciągłą: pojęcia dwa, o których chce wyrokować, będą chyba musiały spoczywać na jej powierzchni. • Jakżeż wytłómaczyć sąd twierdzący? Chyba w ten sposób, że obydwa obrazy się nakryją całkiem lub częściowo; lecz w takim razie nastąpiłoby zlanie się obydwóch obrazów w jeden, a tem samem nie mogłoby być mowy o sądzie, bo w sądzie pojęcia nie mieszają się ze sobą. Zresztą, cóż może spowodować to zsunięcie się jednego obrazu na drugi? Czy ruch? a kto mu dał początek? Materyaliści przeczący duchowości duszy, powinni się obejrzeć za lepszymi argumentami, niż ten, który musi wprowadzać jakiegoś bożka ex machina, bo na nich cięży onus probandi, że duszy nie mamy. Kopernik i Galileusz, nim wywrócili dawny sąd o ruchach ciał niebieskich i ziemi, nie jedną musieli gorzką połknąć pigułkę, nie jedną stoczyć walkę, więc i materyaliści chcąc wyrugować starą wiarę w duchowość duszy, która dawno przed nimi istniała, powinni jak na dłoni wykazać, że rzeczywiście duszy nie mamy, ale nie zapo-mocą takich dowodów, z których dzieci się śmiać muszą. Myli się zatem Herzen, przytaczając słowa Maudsleya: „la tache de prouver qu’un agent immateriel intendent a un moment donnę

http://rcin.org.pl