page0192

182

i przenikliwszy działa tylko w oznaczonym kierunku i nie nabywa nigdy, jak w człowieku, zdolności powszechnej i całkowitej. Ten więc górujący zmysł jest wyrazem ciasnego koła, w któ-rem się obraca życie zwierzęce ; jestto środek, zmierzający do pewnego celu, tj. do zachowania własnego. U człowieka przeciwnie, rozwój harmonijny wszystkich zmysłów wykazuje ich wysokie i szlachetne zadanie, jakiem jest obsługa myśli.

Główną, namacalną różnicę stanowi ręka ludzka, znamienity organ dotykania, narzędzie doskonałej pracy. Ręką, którą — wedle trafnej u-wagi Arystotelesa — kieruje duch ludzki, uczyniła człowieka panem stworzenia, zastosowana doskonale do prostej postawy człowieka, staje się ważnym w jego życiu czynnikiem *)

Nareszcie nie spuszczajmy z oka wielkiej różnicy organizacyi, jaka zachodzi między człowiekiem a zwierzęciem, a przedewszystkiem słabości i braku wszelkich środków, w jakich człowiek pozostaje w pierwszych latach swego życia. Wszystko, czero człowiek jest, zawdzięcza sile swej własnej woli, potędze swej myśli i swej pracy. Zwierzę przeciwnie, natura wyposażyła od pierwszych dni jego życia we wszystko, co mu jest potrzebne, jakeśmy wyżej widzieli. To też de Quatrefages tak określa człowieka:

*) De part. ani. IV. 10.

http://rcin.org.pl