page0255

ŚWIAT ZŁUDZEŃ. 249

siebie pierwiastki przeciwne: zimny do ognistego, ciemny do jasnego, męzki do żeńskiego i tak stał się rodzicem wszechrzeczy. Pod jego popędem ułożył się świat zmysłowy naokoło bogini z kręgów lub wieńców, więcój lub mnićj jasnych a wszystkie razem obejmuje niebo czyli olimp ostatni¹).

Najbliżój środka świata, u podnoża bogini, spoczywa ziemia, oblana morzem eteru, w którem krążą słońce, księżyc, planety; poza eterem niebo z gwiazdami stałemi i drogą mleczną. Księżyc okrąża ziemię, świecąc pożyczanem światłem, oglądając się zawsze za promieniami słońca²). Jak zaś świat cały ułożył się z dwóch pierwiastków, tak i jestestwa poszczególne na ziemi. Każde zawiera razem z żywiołem zimnym, także i ognia cokolwiek; nie ma rzeczy, któraby zupełnie była nieżywą, zupełnie pozbawioną myślenia. Myślenie bowiem i wrażliwość zmysłów jedno są; każda istota myśli, bo każda odbiera wrażenia zmysłowe, a odbiera je dlatego, że z tych samych pierwiastków złożona, co świat zewnętrzny. I tak za pomocą pierwiastku ciepłego, który w nas jest, czujemy zewnątrz nas rzeczy ciepłe, za pomocą zimnego, rzeczy zimne. Nawet po śmierci zachowuje trup jeszcze pewne czucie; bo chociaż po ustąpieniu z niego ognia, nie poznaje już tego, co jest ciepłem i jasnem, pozostał przecież w nim pierwiastek zimny i ciemny, a za jego pomocą poznaje jeszcze rzeczy ciemne i zimne ³).

O stosunku, w jakim zostają do siebie obie części poematu, a bardzićj jeszcze o tern, czy druga część zawiera nową teoryę przyrody, lub też powtarza jakąś dawniejszą, robiono liczne przypuszczenia. Nie mogąc szczegółowo przechodzić wszystkich hipotez, poprzestanę na tern, co mnie się wydaje bardzo prawdopodobnem. Sądzę, że Parmenides nie chciał wymyśleć nowego systemu świata, skoro sam to powiada przy końcu części pier-wszćj: »Oto już koniec szczerćj mowy i prawdziwćj myśli; teraz poznaj domysły śmiertelników, słysząc zwodniczćj ozdoby słów

') Zob. v. 129—131; 137—139.

²)    V. 140—145.

³) V. 146—149. Por jeszcze co do poglądów kosmologicznych poety Diog. Laert. IX. c. 3. §. 21 et 22. Cic. de not. Deor. I. II. Aetius I—V. w wydaniu Dielsa (Doxogr. grace.). Pseudo-Orig. Philos. I. c. 9. Zob. także Tannery, Pour l’histoire de Ja science hellene p. 229 — 239.

http://rcin.org.pl