page0028

24

iż pierwszy wykrył precesyę; układając bowiem katalog¹ gwiazd stałych zauważył, że od czasów Timocharisa długość gwiazd powiększyła się w ciągu 150 lat o 2°, z czego wywnioskował, iż punkt porównania dnia z nocą cofa się po ekliptyce. Atoli znów Klaudyusz Ptolomeusz (około 140 przed Chr.) przyjął układ geocentryczny, a dla wyjaśnienia nierówności w ruchach gwiazd i słońca oraz księżyca przyjmował ilość znaczną epicy-klów. Niebo całe jest według niego kulą kryształową z rozsia-nemi na niej gwiazdami; kula ta obraca się raz około ziemi w ciągu 24 godzin. Najbliżej ziemi obiega księżyc, za nim idą dalsze planety Merkur i Wenus, następnie słońce, poczerń Mars, Jowisz i Saturn, ósmą sferę stanowią gwiazdy stałe, sfera zaś dziewiąta i dziesiąta miały powodować precesyę punktów równonocnych porównania dnia z nocą (aeąuinoctia), a wreszcie stera jedynasta jako primum mobile miała sprawiać ruch dzienny świata całego na około ziemi^l). System Ptolo-meusza. choć taki zawiły, przetrwał do czasu Kopernika, gdyż czynił jako tako zadość potrzebom kalendarza; nie brakło jednak ludzi, którzy jasno spostrzegali jego sztuczną budowę. Między innymi król Kastylii Alfons X (-f- 1284) miał się odezwać w chwili, kiedy zewsząd powołani astronomowie przedstawiali mu poprawione tablice astronomiczne: »Gdyby mnie przy stwarzaniu świata był Bóg zapytał o radę, byłbym Mu zalecił większą prostotę układu świata«.

Całkowicie uległo zapatrywanie powyższe Ptolomeusza zmianie w systemie wielkiego rodaka naszego Kopernika (1472 —1543), ucznia Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1491—1495. Myśli wytyczne jego systemu są: 1° że obrót ziemi około własnej osi powoduje złudzenie, jakoby kula niebieska obracała się w ciągu 24 godzin, 2° że słońce stanowi środek układu a ziemia wraz z innymi planetami obiega około słońca, i przez ten ruch wywołuje złudzenie nieregularnośc w obiegu innych planet; 3° co do ziemi, należy prócz ruchów powyższych jeszcze przyjąć ruch wsteczny osi ziemskiej²); 4° Kopernik usta-

’) Ptolomeusz wyłożył swój pogląd w dziele: MeyaXv] aimagię. Ks. 13; dzieło to przełożono w r. 827 po Chr. na język arabski na rozkaz Kalifa Almamuna; odtąd z dziełem tern zapoznał się Zachód; krótko zwano ie: Almagest.

²) Astronomia odrzuca to twierdzenie, jako nieuzasadnione.

http://rcin.org.pl