page0307

NAZEWNICTWO MIEJSKIE

społecznej i w świadomości grupowej. I tak np. wyższą rangę przypisuje się takim nazwom, jak: Główna, Centralna, Marszałkowska, Prezydencka, Królewska, Pałacowa, Sejmowa oraz Piłsudskiego, Kościuszki, Stanisława Augusta, Waszyngtona itp., niż takim nazwom, jak: Krańcowa, Przedmiejska, Rogatkowa, Boczna oraz Wójcika, Kowalskiego itp. Takie rozróżnienie miewa również dodatkowe potwierdzenie w usytuowaniu poszczególnych obiektów — bardziej w centrum miasta czy w jego częściach peryferyjnych. Postawy snobistyczne wyrażają się w hierarchizowaniu poszczególnych adresów zamieszkania, dzielonych na lepsze i gorsze.

W wartościowaniu nazw miejskich przez mieszkańców nie jest obojętne kryterium estetyczne; bardziej ceni się nazwy „ładne, dostojne, poważne, eleganckie", takie jak np.: Słoneczna, Wspaniała, Dobra, Piękna, Złota, Lazurowa, niż nazwy „brzydkie, śmieszne czy nasuwające niestosowne skojarzenia", a więc: Błotnista, Gliniana, Ściekowa. Polacy nie mają również przekonania do nazw ulic wywodzących się od postaci bajkowych: Kubusia Puchatka, Czerwonego Kapturka czy Krasnali. Zdarzają się prośby o zmianę nazwy ulicy, którą lokalna zbiorowość uznała za ośmieszającą, jak np. Ruskowy Bród, kojarzony niesłusznie z Rosjanami i brudem (!), gdy de facto mamy do czynienia z brodem o czerwonym podłożu (pierwotna geneza nazwy jest nieczytelna dla współczesnych mieszkańców).

B. Rzeczywisty stan funkcjonowania nazewnictwa miejskiego jest wypadkową różnych czynników: historycznych, politycznych, administracyjnych, urbanistycznych, społecznych i językowych; bezpośrednio wpływają na ten stan i urzędy, i mieszkańcy. Z formalnego punktu widzenia można wyodrębnić trzy płaszczyzny funkcjonowania NM: oficjalną (urzędową), półoficjalną, potoczną.

— W obiegu oficjalnym wyróżniają się dwa rodzaje sytuacji społeczno-komunikacyjnych: oficjalność całkowita, gdy jest używana pełna struktura nazwy, np. ulica Nowy Świat, ulica księcia Józefa Poniatowskiego, ulica generała Henryka Dąbrowskiego, ulica Bitwy pod Grunwaldem, ulica Drugiego Rejonu Armii Krajowej', ulica Tajnej Organizacji Nauczycielskiej, ulica Olgi i Andrzeja Małkowskich, ulica Organizacji Narodów Zjednoczonych, a także: ulica Parkowa, ulica Miła, ulica Mickiewicza. W takich postaciach występują nazwy w oficjalnych aktach miejskich, poczynając od aktu ich nadania konkretnemu obiektowi, we wszystkich oficjalnych spisach, wykazach, planach, dokumentach itp. Druga sytuacja to oficjalność niecałkowita, gdy w pełnej strukturze nazwy dokonywane są skróty i elipsy, tj. gdy zamiast ulica, plac stosuje się skróty ul. i pl. bądź gdy zupełnie pomija się człon utożsamiający. Taka praktyka stała się uzusem

303