page0344

336

Rossyjski język

vva, 1839), poznać go można jedynie drogą praktyczną. Prócz tego, akcent służy do rozróżnienia w imionach nijakich i żeńskich przypadków, które są podobne; nadto do rozróżnienia wyrazów, które są zupełnie obce jedne dla drugich, a nawet części mowy różnych, lubo w swym składzie zupełnie do siebie podobnych, np. atłas (atlas), atłas (atłas, materyja): bólszyj (większy), bolszój (wielki); guba (warga) guha (zatoka); kółos (kłos), kołóss (kolos); nutka (męka), rnuka (mąka); płaczu (płacze), płaczu (płacę), uże (węższy, węziej), uźe (już), wolna (wełna), wolna (bałwan, falal, i t. d. Do nazwy niektórych przedmiotów język rossyjski posiada dwa imiona, np. koń i loszad-(wyraz tatarski), pojas (pas) i kuszak tatar ), pies i sobaka, biełjta i większa (wiewiórka), baboczka (motylek) i motylok i t. d. Nadto, wiele jest wyrazów w języku rossyjskim i polskim, jednostajne brzmienie a znaczenie odmienne mających, jak np. brak (małżeństwo), czas i godzina), czaszka (iiliżan-ka), duma (rada), głaz (oko), gracz (gawron, ptak), kaczka (kołysanie), kołdun (czarownik), liczni/ (osobisty), Ust (liść, arkusz papieru), łaty (pancerz), łajaf (szczekać), mladieniec (niemowlę), niediela (tydzień), ołowo (cyna), oczki (okulary), osada (oblężenie), pismo (list), pogreb (piwnica), pozor (hańba), rok (los), śliwki (śmietanka), stroik (budować), szczyt (tarcza), wieś (wszystek), wor (złodziej), zakon (prawo), zduni je (budowa), iałoba (skarga) i wiele innych. (Ob. Słowniczek wyrazów rossyjskich i polskich, jednostajne brzmienie, a znaczenie odmienne mających. Warszawa, i837). Zakończenia rodzajowe rzeczowników rossyjskich, podobne są do polskich (zamiast ię mają ia: imag brania, siania, imię, brzemię, siemię); niektóre jednak różnią się pod względem rodzaju, np. polskie cel, cień (tień), piec (piecz) są w rossyj. rodź. żeńskiego, i odwrotnie żeńskie gęś (guś) i in. są rodź. męzkiego; imiona z greckiego wzięte, jedne się kończą na t: anaclioret, poel, mitr opola, inne na ja, giinnazija, kollegija i t. d. i te są rodzaju żeńskiego; w języku rossyjskim nie ma rzeczowników słownych na się (sia), np. spotkanie się (wstriecza), widzenie się (świdanije); wszystkie rzeczowniki mają 5-ty przypadek jak 1-szy, oprócz kilku wyrazów cerki ewno-śłowiańskich (w modlitwach używanych) np. Boże, otcze (ojcze), Jisusie, Chrystie (Jezu, Chryste), Hospodi (Panie), władyko (władzco); 4-ty przypadek liczby mnogiej w imionach żywotnych jak 2-gi, np. widziałem kobiet (żenszczyn), córek (doczerej), owiec, ptaków (ptic) i t. d. Przymiotniki przymiot oznaczające (ąualiflcatifs), podobnież imiesłowy bierne, mają dwa zakończenia: całkowite (pełne) i skrócone- (ucięte), np. nowyj, nowa ja, nowoje i nom, a, o; w liczbie mnogiej no-wyje (żeński i nijaki nowyja) i na wszystkie rodzaje, nowy; ubity/: ubit, a. o\ zakończenie skrócone, po większej części jako predykat, używane; wszelkie zaś inne przymiotniki, jedno tylko (całkowite lub skrócone) mają zakończenie, np. rybij, zolotoj, Iwinyj (lwi); otcew, diadin, Iwanow (dień) i t. p. W liczebniku złożonym odmienia się tylko ostatnia część składowa, np. w tysiąc ośmset sześćdziesiąt (szestfdiesiat) szóstym roku. Predykat ze słowem jest (jeśt’) kładzie się w 1-ym przypadku, np. Początek (naczało, zamiast początkiem) mądrości jest bojaźń Boża (strach Hospodeń); życie jest chwilowy dar (zamiast: chwilowym darem) Niebios (żyźń jest’ mgnowiennyj dar Niebie??). Przy słowie jest w liczbie pojedynczej przedykat kładzie się w liczbie mnogiej, np. u mienia (u mnie) jesk knigi (książki), dieńgi (pieniądze). Po zaimku oba (obie) i liczebnikach dwa, trzy, cztery, rzeczownik przybiera zakończenie (dawnej) liczby podwójnej, np. dwa brata, stała. doma, piera (pióra) i t. d. stopień wyższy rządzi przypadkiem 2-im bez przyimka, np. lepszy (łuczsze) mnie