page0034

20

Jak załom ważną, pełną znaczenia i jak wzniosłą jest działalność wychowawcza! Słusznie też już Plato powiedział: »Nie masz nic bardziej boskiego jak wychowanie*.

4. Środki wychowawcze.

1.    Przez środki wychowawcze rozumiemy to wszystko, przez co wychowawca oddziaływa albo oddziaływać każe na wychowanka, ażeby osiągnąć swój cel wychowawczy. Użycie właściwych środków wychowawczych prowadzi do rozwiązania zadania wychowawczego.

2.    Właściwymi środkami wychowawczymi mogą być tylko te, które odpowiadają naturze i przeznaczeniu człowieka. Rozróżniamy zaś w człowieku cielesną (fizyczną) i duchową (psychiczną) naturę, dalej doczesne i wieczne przeznaczenie. Te momenty jednak nie istnieją luźnie, lecz są między sobą połączone, nawzajem się podpierają, wspierają i wspomagają. Ciało służy duchowi, doczesność wieczności; duch zaś znowu oddziaływa na ciało, wieczność na doczesność, a cały człowiek żyje w czasie dla wieczności. Przeto środki wychowawcze muszą działać w tych wszystkich kierunkach, jeżeli im ma być przyznany przymiot »właściwy* albo »odpowiedni». Środki służące do utrzymania cielesnego życia muszą też działać na ducha, muszą dziecko uczynić zdatnem do jego ziemskiego przeznaczenia, a zarazem utorować osiągnięcie przeznaczenia wiecznego. Nie mogą tedy środki, które w pierwszem rzędzie przeznaczone są do kształcenia ducha, szkodzić ciału, czynić je niepraktycznem dla życia, ani też zaniedbywać wiecznego celu. Tylko wtenczas działają środki wychowawcze pedagogicznie, jeżeh uwzględniają wszystkie naprowadzone okoliczności. Jeżeli zaś tego nie przestrzegają, to należy je nazwać niepedagogicznemi i jako szkodliwe precz odrzucić.

3.    Jakkolwiek co do istoty środki wychowawcze zgadzają się między sobą, to jednakowoż ze względu na formę zewnętrzną i ze względu na sposób objawiania się można je podzielić na rozmaite grupy. Jedne mają na oku więcej cielesne życie, usiłują je rozwijać, a wszystko dlań szkodliwe usuwać, a te określamy wyrazem pielęgnowanie. Inne zmie-

http://rcin.org.pl