page0425

421

podosaurus; z Therodonta: Lycosaurus, ich zaś istnienie obok zwierząt ssących jest dowodem niemal namacalnym, że nie z nich powstały zwierzęta ssące. Nie brakło również i niżej uorganizowanych zwierząt, jak otwornice, korale, szkarłupnie itd.

Lecz szczególniej czasy formacyi jurajskiej sprzyjały rozwojowi płazów, tak, że niektóre z nich dosięgły 12 — 15 metrów długości, a za to wyginęły skrzeki i anomodonty. Obok potworów występują tłumnie skorupki otwornic, liczne gąbki krzemionkowe, korale sześciopromienne, dalej jeże morskie (np. Cidaris coronat.a), wńelka ilość mięczaków, z małż zjawiają się po raz pierwszy liczne formy z zatoczką płaszczową; nie brak także ślimaków, zjawiają się ryby kościaste obok gatunków z tryasu; skorupiaki również posiadają swych przedstawicieli (raki długo-ogonowe); z owadów zachowało się kilka form, zwłaszcza w kantonie Aargau w Szwajcaryi. W górnym pokładzie jurasowym odkrył Haberlein słynnego praptaka (Archa-eopteryx lithographica). Zrazu poczytano to zwierzę za człon pośredni między gadami a ptakami; tymczasem Huxley, Marsh, K. Zittel i W. Dames uważają ten okaz za ptaka ¹).

We formacyi kredowej wyginęło wiele gatunków fauny z epok dawniejszych; na ślady skrzeków dotąd nigdzie nie natrafiono; za to płazy niektóre jak Iguanodon dochodziły do 10 m. dług., a Mosasaurus do 30 m. Znikły liczne ganoidy, a w ich miejsce zjawiło się kilka gatunków ryb kościstych; pod koniec peryodu znika również wiele gatunków gadów, a pozostały jaszczurki, węże, żółwie i krokodyle; wyginęły także bogato do-

‘) Por. Naturwissensch. Rundschau 1898, sir. 55: »Archaeopteryx steht bereits weit ab von der 8telle, an welcher sich die Vogel von den Sauropsiden (Echsen) abgezweigt haben Nicht, wie Pawłów und Menzbier wollen, ein mislungener Versuch der Natur, nicht ein der Vervollkommuug unfahiger Voge! ist der Archaeopteryx. Er zeigt vielmehr an seinein Ske-lett nur ein buntes Gemisch verschiedener Ausbildungsstadien einzelner Korperteile. Alle Merkmale desselben sind nicht etwa durch einen Vergleich mit Reptilien zu erkltiren, sondern in ungezwungener Weise durch einen solchen mit verschiedenen Entwicklungsstadien lebender Vógel. Hand und Schwanz zeigen embryonale Merkmale der Tebenden Vógel; Brustbein und Becken solche jugendlicher Vogel; Schulterblatt, Rabenbein und Ilinter-extremitat verhalten sich wie bei erwachsenen Vogeln, whhrend die Be-zahnung iiberhaupt den vortertihren V5geln eigen war*. Por. Iv. B. Zittel Handbueh der Palaeontologie. III Bd. Miinchen und Leipzig 1887 — 1890, str. 823 nastp.

http://rcin.org.pl