page0438

430

Różana — Różane drzewo

w r. 1698. Karol XII w pochodzie swoim z Litwy na Wołyń, stanąwszy tu 14 Kwietnia 1706 r., znalazł miasto i zamek zupełnie zniszczone przez stronnictwo Ogińskich i wojska obce, i opuszczone od mieszkańców. Zamożność dziedziców zdołała dźwignąć z upadku i na nowo przyozdobić tę swoją dziedzinę. W odrodzonej już Różanie, Aleksander książę Sapieha, kanclerz W. Litewski, przyjął 12 Września 1784 Stanisława Augusta jadącego na sejm do Grodna i wspaniale podejmując go, starał się przypomnieć ową nadzwyczajną gościnność swoich przodków. Wzmiankowany dziedzic umyślił miejsce to uczynic fabrycznem, jakoż 1786 roku i lat następnych istniały tu fabryki ma-teryj jedwabnych, gładkich, w kwiaty i w desenie; pasów, obić adamaszkowych, atłasów, sukien i bai, obrusów' na największe stoły w różnych deseniach, serwet, świec jarzęcych, karet i pojazdów lakierowanych. Różana obecnie jest ubogiem miasteczkiem; przez klęski krajowe i zaniedbanie upadłe, drewniane, lecz dobrze jeszcze zabudowane, zamieszkałe całkiem prawie przez żydów. Przemysł miejscowy ogranicza się na robieniu kołder i sukien w ordy-naryjnym gatnnku Niepomyślnośc. krajowe mną zupełnie postać nadały owej pysznej rezydencyi dawnych magnatów polskich, w naszych czasach. Potomkowie owych sławnych naddziadów usunęli się z poważnych murów starożytnego ich gniazda do skromniejszego ale ogrodami umilonego ustronia w Dere-czynie. Pałac zaś różański, który przed 80 kilku laty jaśniał wspaniałemi ozdobami i sprzętami, napełniony bywając tłumem gości, w którym mieściła się biblijoteka obfitująca w drogocenne rękopisma, pamiętna z prac uczonego Ko-gnowickiego, sprzedany został starozakonnemu przedsiębiercy, a ten założył w nim fabrykę sukna, w części zaś przeznaczył na skład zboża. F. M. S.

RÓŹlUlii (Maciej), kanonik Warszawski i pleban Czerski, był pisarzem skarbowym u książąt Mazowieckich w pierwszej połowie XV wieku. Około roku 1430 zajmował się tłomaczeniem na język polski praw mazowieckich, które przechowywane w rękopiśmie pierwszy raz wydrukował Lelewel w dziele: Historyczne porrinihi języka i uchwał polskich i mazowieckich z XV i X VI wiek u: (Wilno, 1824). Później A. Z. Helceł wydał także tekst jego przekładu w swoich starożytnych prawa polskiego pomnikach (Kraków, 1857). F. M. S.

Różane drzewo (Lignum Rh&dium), tak się nazywa gatunek drzewa napotykany w handlu, odznaczający się zapachem przyjemnym podobnym do różanego; przywożą je w kawałkach walcowatych, niekiedy łupanych, dość ciężkich, mających tkankę gęstą, pokrytych korą popękaną szarą, wewnątrz żółtawych a w środku prawie różowych: drzewo to ma smak korzenny gorzkawy, a skrobane wydaje zapach róży. Drzewo to pochodzi z wysp kanaryjskich, z dwóch gatunków krzewiastych powoju, tamże rosnących, a mianowicie: Con-mhidus scoparius i Contolculus floridus, których korzenie dają drzewo przedniejsze, pnie zaś są pośledniejszej dobroci. Z drzewa tego otrzymuje się także gatunek olejku eterycznego zwanego olejkiem, drzewa różanego, którego używają do pomady, maści, wcierania i t. d,, i którym częstokroć fałszują olejek różany prawdziwy. Oprócz drzewa różanego kanaryjskiego przywożą do nas amerykańskie, pochodzące z rosnącej w Jamajce rośliny Amyris bal-samifera, która dostarcza także olejku podobnego do olejku drzewa różanego. Drzewo różane prawie nie napotykane obecnie w handlu, zwane cypryjskiem. pochodzi z Liyuidambor orientale Korzenie różeńca pospolitego (Rhodiola rosea), rosnącego w górach alpejskich Europy środkowej, mają także przyjemny zapach róży i są bardzo cenione od krajowców, dawniej używano ich w sztuce lekarskiej.