page0462

NAZEWNICTWO OBSZARÓW POGRANICZNYCH

Pogranicze polsko-białoruskie i polsko-litewskie doczekało się również licznych prac poświęconych nazwom własnym. Jednymi z pierwszych badaczy, którzy pisali o onomastycznych relacjach polsko-litewskich, byli Jan Karłowicz i Lucjan Malinowski. Problematykę porównawczą podjęli Jan i Halina Safarewiczowie, pisząc o nazwach osobowych, miejscowych i terenowych z obszaru polsko-białoruskiego i polsko-litewskiego (Safarewiczowa 1956, Safarewicz 1967 i in.). Polskie antroponimy pochodzenia litewskiego stały się przedmiotem studiów W. Smoczyńskiego (1982) Z kolei nazwom wodnym wiele uwagi poświęcił K.-O. Falk (1941 i in.). Ważne miejsce w piśmiennictwie na temat pogranicza polsko-litewskiego zajmują opracowania J. Otrębskiego (1963 i in.). Nie można też pominąć obszernej monografii slawizacji bałtyckich nazw miejscowych J. Prinza. Z polskich onomastów zajmujących się nazwami wodnymi i miejscowymi na interesującym nas pograniczu trzeba ponadto wymienić J. Nalepę, H. Górnowicza, Cz. Łapicza, I. Halicką (1976), M. Kondratiuka (1974, 1985) i M. Biolik (1987, 1989 i in.). Cenny słownik nazw miejscowych wyszedł spod pióra G. Leydinga.

Białoruskie nazwy osobowe porównywali między innymi z polskimi onomaści białoruscy: M. B. Biryła i A. K. (Jscinowicz. W ostatnich latach pojawiły się też prace antroponimiczne autorstwa młodszych onomastów związanych z Białymstokiem: Z. Abramowicz, B. Ticho-niuka, L. Citko, L. Dacewicz.

HYDRONIMIA

Przyjmuje się, że w Polsce istnieją trzy warstwy chronologiczne nazw wodnych: 1. przedsłowianskie, z nawiązaniami na obszarze Europy; 2. wspólne dla całego obszaru słowiańskiego; 3. specyficznie polskie.

Nazw pierwszego typu jest niewiele, określają one w większości duże rzeki. Na szeroko pojętym obszarze kontaktowym polsko-wschodnio-słowiańskim takimi nazwami są np. Liw(ieć), Dunaj{eć), Poprad, Raba, JJszw(ica), Sawa, San, Osława, Stryj, Strwiąż, Wiar, może także Bug i Wieprz. Późniejsze zmiany fonetyczne i słowotwórcze zacierają pierwotną formę nazw, można jednak stwierdzić (między innymi na podstawie najstarszych zapisów), że co najmniej trzy rzeki: San, Wiar i Tanew mają w ustach Polaków postać ruską, co świadczy, że zostały przejęte do polszczyzny jako zapożyczenia ze wschodu (Rieger 1969). Z drugiej strony, na obszarze od dawna ukraińskim znajduje się rzeka Bełz(a)

458