page0038

34

tarnego. »Wiemy, pisze prof. Pohle, że tysiące nici łączy nas z tysiącami gwiazd, które z powodu odległości niezmiernych wydają się nam tak obce. Nie istnieje już chemia tylko ziemska, lecz chemia wszechświata. Wszędzie to samo prawo, ta sama materya świata, tasama umiejętność. Odkryto w całem tego słowa znaczeniu wojsko całe słońc nowych. Tak co do głównych pierwiastków chemicznych, jak co do temperatury i gęstości zgadzają się te słońca w zupełności z naszem słońcem, które, jako gwiazda drugiego typu Secchiego, niczem się nie różni od słońc pokrewnych Polluksa, Arktura, Aldebarana i innych« ^a). Rozumie się samo przez się, że wobec niezliczonej ilości gwiazd nie można się spodziewać, iżby dane pierwiastki miały się znajdować we wszystkich gwiazdach w takim samym stosunku, i w jednakowej gęstości lub temperaturze.

3) O wiele słabszy jest dowód jedności wszechświata, wysnuty z ruchu postępowego gwiazd stałych. Póki nie było innych środków do badania sklepienia niebieskiego, tylko samo oko ludzkie, nazwa gwiazd stałych była całkowicie usprawiedliwiona. Dzisiaj nazwa: gwiazda stała ma znaczenie tylko historyczne, bo dawno już zauważono, że i te gwiazdy nie spoczywają na jednem miejscu, tylko się posuwają w inne położenia. Pouczają o tern katalogi gwiazd stałych, wykazujące zmianę ich położeń topograficznych, oraz fotografia, zwłaszcza odkąd wprowadzono w użycie spektroskopy o siatkach dyfrakcyjnych w miejsce spektroskopów pryzmatowych²). Astronomowie: H. C. Vogel, W. Campbell, Frost, Adams (1905) zajęli się na zasadzie t. zw. prawa Dopplera-Fizeau obliczeniem do-kładniejszem ruchu postępowego gwiazd stałych w promieniu widzenia. Z ich obliczeń wypada, że Arktur posuwa się z chy-źością 5 kim. w sek. ku naszemu systemowi planetarnemu, e Bootis z chyżością 15 kim. w tymże samym kierunku, £ Her-culis z chyżością 60 kim., e Andromedae 84 kim, x Aurigae 25 kim. w kierunku od naszego słońca, Canis maioris 96 klrm, © * Orionis z chyżością 97 kim. *). W tych datach prędkość

*) Por. Pohle j. w. str. 206.

») Por. H. E. Roscoe: Die Spektral-Analyse. Braunschweig 1890. III Auli., str. 15 i 200 n.

*) Por. Newcomb-Engelman n’s: Populare Astronomie j. w. str. 519-522.

http://rcin.org.pl