page0838

830

Somnas — Sonata

gowie jak i ludzie. Mieszkał w świeeie podziemnym, czy tez przy wejściu doń na krańcu zachodnim ziemi. U Homera, Hera każe go szukać na wyspie Lemnos, lubo ta nie była jego stałem siedliskiem. Podług Owidyjusza mieszkanie jego było wśród Kimmeryjczyków, w jaskini pod góra, do której żaden promień słońca nie dochodził i gdzie żyjącej nie było istoty; rósł tylko mak i inne podobne zioła. Tu spoczywał on na łóżku z drzewa hebanowego, otoczony niezliczonem mnóstwem swych dzieci, bóstw snów i marzenia. Godłem jego, oprócz koszturu czy laski zasypiającej i maku, był i róg z którego wylewał soki usposabiające do drzemki i uśpienia. Sztuka starożytna wyobrażała go równie jak i śmierć (której o ile możności piękne nadawać usiłowała kształty), jako śpiącego młodziana lub genijusza z przewróconą pochodnią.

Somsich (Paweł), konserwatywny publicysta węgierski, urodził się 1810 r. w komitacie Somogyjskim, pochodził ze staroszlacheckiej rodziny. Po ukończeniu nauk wszedł do służby publicznej i wystąpił w sejmach od 1832—1836 roku jako przeciwnik zbyt nagłych reform. Roku 18-44 otrzymawszy urząd w namiestnictwie, zdolnościami swemi zwrócił na siebie uwagę ówczesnego palatyna Węgier, arcyksięcia Józefa; w sejmie 1847 r. odznaczył się jako przywódzca stronnictwa rządowego, jednakże prawością swoją tyle zjednał uznania, że go oppozycyja cierpliwie słuchała. Kiedy w Listopadzie 1847 r. rząd przedstawił niespodzianie liberalne propozycyje, Somsich wniósł uchwalenie adresu czysto dziękczynnego do tronu; ale Kossuth pobił go na głowę, a Somsich po wybuchu rewolucyi marcowej ustąpił z widowni publicznej. Z pomiędzy jego prac literackich odznacza się szczególnie broszura p. t.: Stare prawa Węgier, gdzie broni dawnej konstyfucyi krajowej przeciwko nowemu porządkowi rzeczy.    F. H. L.

Sonata, z Włoskiego: suonare, wygłaszać, jest w muzyce utwór instrumentalny, rozmaite uczucia w stosownie z sobą powiązanych ustępach wygłaszający, rozumie się, odpowiednio do natury instrumentu tłomaczem tych uczuć będącego. Liczba i ustrój wewnętrzny ustępów sonatę składających (Suites), były niegdyś pewnym poddane przepisom. Zwykle zaczynano sonatę od mniej więcej ożywionego ustępu Allegro (z dwóch części złożonego) poprzedzona czasami wstępem krótkim poetycznym i powolnym; po nim następowało Andante lub Adagio, dalej szedł Menuet z Trijern (dziś Scherzo), wreszcie wdzięczne Hondo lub szybkie Finale albo Presto. Niekiedy zamiast pośrednich tych trzech ustępów, wprowadzano temat z w'aryjacyjami. Później dawną tę formę wielorako przekroczono lub zmieniono, dając sonacie dwa lub trzy tylko ustępy rozmaitej prędkości, ale bacząc przytem na całość, t. j. aby charakter łączący części z sobą, utrzymanym był do końca. Z początku pisano sonaty na jeden tylko instrument, mianow icie na skrzypce (Corelli, TartinI); później wyłącznie prawie na klawikord albo fortepian sam lub z towarzyszeniem drugiego i trzeciego instrumentn, np. skrzypiec lub fletu, waltorni, klarnetu i t. d.; i wówczas sonata przybierała nazwę Duo, Trio, Kwartet. W sonatach na kilka instrumentów, jeden z nich bywa czasami suciej niż inne w wydatne miejsca uposażony, czasami głos fortepianu wzmocniony jest przez basetlę, jeśli nie występuje solowo i t. p. Mała, z mniejszej liczby ustępów lub mniej rozwiniętych złożona sonata i łatwa, zowie się Sonatyną. Najsławniejszemi kompozytorami sonat, głównie na sam fortepian pisanych, byli: Bach (K. Ph. Em.), Haydn, Clementi, Mozart, Beethoyen, Cramer, Dussek, Field, Steinbelt, Hum-mel, K. M. Weber, Aloizy Schmitt, Moscheles, Kalkbrenner, Mendelssohn, Chopin i Schumann.