page0935

927

Ssące zwierzęta

dnej gromadzie zwierząt nie spotyka się tak wielkiej różnicy co do granic wielkości jak między gatunkami ssących; podawszy naprzyklad różnice krańcowe między wielorybem, największym w calem królestwie zwierzęcem i Pilchem etruskim najmniejszym z ssących, widzimy, że ten jest tysiąc razy od pierwszego mniejszym. Zwierzęta największe znajdują się między wodncmi; między ]ądow'emi zaś największych rozmiarów dochodzą roślinożerne (gruboskórne, przeżuwające); najmniejsze są szczurowate i owadożerne; drapieżne i naczelne średni wzrost przedstawiają. W stosunkach ciała i jego części zachodzą także znaczne różnice; u jednych bowiem, jak u gruboskórnych i przeżuwających, niektórych szczurow'atych i wielu workowatych ciało jest grube, zwięzłe i kró-kie, gdy u wielu drapieżnych jest mniej więcej wysmukłe; stosunkowo najdłuższe i najsmagiejsze ciało przedstawiają zwierzęta wodne. Długość członków także jest dosyć zmienna i według obserwacyj znakomitego zoologa Geoffroy-Saint-Hilaire zdaje się byc w^r stosunku odwrotnym do rozwinięcia stosu kręgowogo, to jest, że im zw ierzę jest krótsze, tern ma nogi stosunkowo dłuższe, i przeciwoie; rzeczywiście zwierzęta wodne mają je najkrótsze, a u wielu nawet, tylnych już nie znajdujemy. W cieie zwierząt ssących pospolicie są odznaczone powierzchownie: głowa, szyja, tułów^r, ogon i członki; niekiedy jednak przedstawiają się pewne wyjątki, najczęściej brak ogona, niekiedy nóg tylnych, jak się to wyżej powiedziało, a prócz tego jeszcze u wielorybów' szyja jest od tułowia meodznaczona; na skielecie jednak wszystkie te części dadzą się prawie zawsze odszukać. Geoffroy St. Hilaire za klassyczną różn.cr budowy od innych kręgowych uważa, że u mch pomieszczenie głó-wnych części wnętrzności znajduje się stale pod środkiem kolumny kręgowej, gdy przeciwnie u ptaków posunięte są ku tyłowi, a u ryb najczęściej zawarte pod pierwszemi kręgami przy głowie.—Właściwości skieletu zwierząt ssących: w ogólności przedstawia on najwięcej zbliżenia ze skieletem człowieka, głó-wnemi zaś własnościami są: J) Głowo sparta na stosie pacierzowym za pomocą dwóch kłykci kości potylicznej, wchodzących w panewki pierwszego kręgu stosowego. 2) Kości szczęki górnej spojone nieruchomo z czaszką; szczęka zaś dolna zestawiona bezpośrednio z kośćmi skroniowcmi za pomocą kłykci; zęby wyłącznie tylko w kościach szczękowych i międzyszczękowyeh, wprawione w' zębodoły (aveolae), a nigdy nieprzyrosłe, kilkokształtne u jednego zwierzęcia.

3)    W stosie kręgowym wyraźnie odznaczone części: szyjowa, pleców a, lędźwiowa, krzyżowca i ogonowa; w szyjowej stała liczba 7, z bardzo nielicznemi wyjąlkami (leniwiec 9, wieloryb 5); plecowó stoaowma do liczby żeber; ogonowa największej liczbie zmian ulegająca co do ilości kręgów; najwięcej ma łuskowiec długoogonowy 46, małpy niektóre ze zwanych bezogonowemi 3-

4)    Nogi budową zastosowane do sposobu życia, i tak zwierzęta, przednich członków używające do innych celów niz do samego chodzenia, mają je więcej rozwinięte, o palcach bardzie; ruchomych, gdy przeciwnie zwierzęta skaczące przeważne wykształcenie w tylnych przedstawiają, ze szkodą przednich; wielkie znowuź zwierzęta trawożerne mają nogi uproszczone jakby słupy podpierające ciężar ciała, przyczem liczba palców często się zmniejsza, a przynajmniej tracą one oddzielną ruchomość; członki u zwierząt żyjących w wodzie są bardzo skrócone, a naw^ret tylne giną zupełnie. Liczba palców' od 5—1.

5)    Obojczyk najdoskonalszy u zwierząt z rozszerzonym przodem ciała na boki, a zarazem potrzebujących obszernych ruchów' członkami przedniemi w różnych kierunkach; przeciwnie zwierzęta z kadłubem z boków ścieśnionym, używające nóg tylko do biegu, a nawet rozkraczać się nie mogące, nie mają obojczyków,