page0936

928

Ssące zwierzęce

u wielu bywa tylko szczątkowy. Kształt zębów zastosowany do natury pokarmów; trawożerne mają korony płaskie do rozcierania i gniecenia; mięsożerne przeciwnie o krawędziach krających, jakby nożyce, do przecinania w^rłókieu mięsnych; u owadożernych zęby najeżone ostrokończystemi sęczkami; wszyst-kozerne mają na płaskich koronach guzy stępione. W ogóle rozróżnia się ich 3 formy: przodowe, kły, trzonowe; z tych przodowe osadzone są górne w kości międzyszczękowej, dolne na przednim końcu łuków szczęki dolnej; zwykle są klinowate i zawsze jednokorzeniowe; kły, których u wielu braknie, odznaczają się wysokością, kształtem stożkowatym lub graniastym, są jednokorze-niowe i głębiej wpuszczone, zawsze po jednemu z każdej strony, stoją po za przodowemi; nakoniec trzonowe zwykle najliczniejsze, nie są jednakowe, lecz dzielą się jeszcze na tak zwane szrankowe od przodu za kłem stojące, zwykle mniejsze, o mniejszej liczbie korzeni, zwane także trzonowemi fałszywymi; tylne zaś, trzonowe właściwe, odznaczają się większą liczbą korzeni i większe-mi rozmiarami. Zwierzęta młode rodzą się po większej części bez zębów, lecz te wkrótce zaczynają wyrastać, i zostają do pewnego wieku, następnie wypadają, wypchnięte nowo wyrastającewi zębami, które już przez całe życie na miejscu pozostać mają; pierwsze zęby zwane są zwykle mlecznemi, są w mniejszej liczbie i odmienne pod niektóremi względami od ostatnich. Zęby ostatecznie wykształcone więcej nie przyrastają, lecz owszem ścierają się z wiekiem; przednie tylko u szczurowatych całe życie przyrastają, ciągle z w ierzchu przyciemne o twarde pokarmy i skutkiem wzajemnego tarcia, dla tego też gdy jeden z nich zostanie wyłamany, przeciwległy mu wyrasta do niezwykłych wymiarów i często zgon zwierza przyspiesza. Pod względem uzębienia są rozmaite wyjątki; niekiedy brak całkowity jak u mrówkoja-dów, łuskowców' i jednoodchodowych; często dosyć brak zębów przodowych całkowicie, jak u leniwców, a w górnej szczęce jak u zwierząt przeżuwających; częściej jeszcze brak kłów; u wielorybów' miejsce zębów zajmują listwy rogowe, fiszbinami zwane. U większej liczby zwierząt ssących zewnętrzne pokrycie stanowią włosy, dość zmiennej powierzchowności, wedle której rozróżniane są pod rozmaitemi nazwiskami. Włos ten po większej ozęśc. jest dwoisty na jednem zwierzęciu, tojest: jeden krótszy, gęstszy i delikatny, stanowiący pokrycie spodnie skóry; drugi zwykle mniej obfity, dłuższy, grubszy, mniej lub więcej pierwszy pokrywający. Niektóre zwierzęta przedstawiają wyjątki w sw^rojem pokryciu, widzimy bowiem na łuskowcach pokrycie całego wierzchu ciała grubą łuską, dachów'kow^rato na wzór rybiej ułożoną; na pancernikach pewien rodzaj pancerza złożonego z tarcz rogowych w pasy poprzeczne ułożonych, naśladujących skorupę żółwią, lecz nietyle ruchy zwierzęcia krępujące; u jeżów, jeżowierzów i niektórych myszy, kolce okrągłe lub spłaszczone w większej lub mniejszej liczbie z siercią zmięszane; nienormalne te .jednak części, bliżej zbadane, okazują się złożonemi ze zrośnięcia się pewnej liczby pojedynczych włosów. Wieloryby całkowicie są włosa pozbawione, a niektóre z lądowych gruboskórnych, na nagiej stwardniałej skórze bardzo mało nędznych włosów posiadają. Kolory na ssących są po większej części szare, ciemne lub jaśniejsze i niewielkiej pstruciznie ulegające; włos pojedynczy rzadko bywa jednokolorowy, lecz najczęściej od nasady popielaty, śniady lub białawy, dalej jednobarwny lub obrączkowy, obrączkowanie to właśnie wydaje mięszanę z bardzo drobnych cząstek powstającą, ogólny koloryt trudny do określenia; niektóre ozdobione są pasami, pręgami lub plamami mniej lub więcej ozdobnemu, lub metalicznego blasku, czego jedyny przykład przedstawia kret afrykań-