scandjvutmp17a01

33S

nocne kobiety są mężczyznami w porównaniu doludzi’połuduiowych. Kiedy dwór przebywał w prowincyjack południowybh, bogactwa zaszczepiły tam miękkość i zepsucie obyczajów, które prawie przemieniły mężczyzn w kobiety; przeciwnie chińskie kolonije założone na Północy między Tatarami, wkrótce wydały mężów tak surowych tak dzikich jak z rodu Manczu.

A zresztą większa część gruntów zapadłych, głębokich, czarnych, torfistych, gdzie ryż i inne trawy niezwykłej dorastają wysokości, bywają zwykle nasiąkłe gnijącemi, martwemi wodami, mają kałuże mokradle, bagna z których mianowicie podczas lata, lub w gorących klimatach, wznoszą się zabójcze wyziewy, morowe zarazy; takim jest szkorbut w około morza bałtyckiego, febry trze-ciaczki w Hollandyi, morowe powietrze w Egipcie, a żółta febra w Ameryce, w niskich, bagnistych ostojach, w Vera-Cruz i przy ujściach Orenoki blisko równika. A nadto, wilgotne powietrze, niezdrowe wody, często używane jadło z ryb szlamistych, osłabiają odżywne organy, wzdymają tkankę komórkowatą zatykają naczynia lirafatyczne, czynją ciało wietkiem, bladem lub wyżółkłćm, usposabiają do miękkości i bezwładności, ale razem nadają stałoąć i jednostajuość we wszystkich czynnościach życia. Ludy takie, w ogólności powolne, ociężałe, lubiące dobry stół i roskosze, mnożą się i wiekami pozostają przy swych rutynicznych zatrudnieniach: tak to Hollender bogaci się rządnością; tak Egipt, Assyryja, Indyje, pomimo uciski i łupieztwa ze strony swych panów, zawsze są ludne, a Chiny nie przestają roić się przepełnioną ludnością.

Sąsiedztwa ludów na pobrzeżach mórz śródziemnych i wysp skupionych w archipelagu, pomnażają handel i związki, utrzymują i podsycają przemysł: dla tego ludy europejskie, co wszystkie inne ‘ wyprzedziły w zawodzie cywilizacyi, były mieszkańcami okolic po nad śródziemnćm morzem, mianowicie na greckim archipelagu i pobrzeżach europejskich: niemniej także w około bałtyckiego morza 1 pobrzeżach pólnocnćj Europy pokazuje nam historyja w dawnych wiekach ludy handiowne, przemyślne, kiedy tymczasem, środkową Europę zajmowały barbarzyńskie, w odosobnieniu żyjące ludy. Malajczycy prowadzą czynny handel między licznemi wyspami indyjskiego archipelagu; taki dzisiejsze morskie narody Europy i Ame-