tpn 1 22483601

124 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH

jest wedle utartego terminu »suchy«, to składa się przeważnie w całości z metanu (CH₄), obok którego zaledwie w śladach występują węglowodory wyższe, propan, butan.

Zużytkowane bywają te gazy na miejscu, służąc do opalania kotłów przy ruchu kopalni, w ostatnich czasach dopiero zaczęto je zuźytkowywać ekonomiczniej, zwłaszcza w okolicach, gdzie się już gazy częściowo wyczerpały, do popędu motorów gazowych.

Pochodzenie oleju skalnego karpackiego nie jest jeszcze ustalone.

Odkąd Engler wykazał, że tłuszcz ryb (Clupea thyrannus), a nawet mięczaków można w temperaturze około 400° i pod ciśnieniem 25 atmosfer, przerobić na płyn, mający chemiczne i fizyczne własności oleju skalnego, hypoteza organicznego pochodzenia ropy zyskała znaczne poparcie, a dalsze studya Englera, zwłaszcza nad optycznemi ■własnościami olejów skalnych, utwierdziło ją jeszcze silniej. Punktem wyjścia dla olejów skalnych jest według tej hypotezy »sapropel«, tj. miazga szczątków organicznych tak zwierzęcych, jak roślinnych, spadająca na dno mórz, zmieszana z nieorganicznym mechanicznym osadem i powodująca wskutek odcięcia od zetknięcia z tlenem bitu-minizacyę osadu.

Nie mamy powodu przypuszczania także dla karpackiego oleju skalnego innego pochodzenia. Trudniej wszelakoż związać pochodzenie oleju z którymś ze znanych karpackich stratygraficznych poziomów. Ślady ropy występują bowiem we wszystkich poziomach wydzielonych w Karpatach, ropę eksploatuje się i w górno-kredowych warstwach inoceramowych, i w eoceńskich piaskowcach hieroglifowych i w oligoceńskich łupkach menilitowych, tudzież młodszych od nich piaskowcach. W jednych okolicach te, w innych inne są zbiornikami oleju skalnego.

Jedni z autorów, zajmujących się olejem skalnym karpackim, przyjmują, że w każdym z tych poziomów ropa występuje na swem pierwotnem złożu, a źródła jej poszukują jużto w florze fukoidowej, której ślady przepełniają niekiedy te osady, lub w nieznanych bliżej zwierzętach, których obecność zdradzają hieroglify, inni wyprowadzają wszystek olej skalny Karpat z łupków bitumicznych piętra menilito-wego, a źródło jego upatrują w rybach, których szczątki występują w tychże łupkach w olbrzymiej niekiedy obfitości.

Nie mogąc tu wchodzić bliżej w analizę tych hypotez, poprzestajemy na ich zaznaczeniu.

Wymieniliśmy powyżej główne horyzonty, w których ropa w Karpatach występuje. Najstarsze z nich, górno-kredowe warstwy inoceramowe były na wielką skalę eksploatowane w Galicyi zacho-