tpn 1 22487001

I.UDOMIR SAWICKI: HYDROGRAFIA 7.IKM POLSKICH 253

głębokości. Z głębszych poziomów tryska czasami woda w studniach artezyjskich (Warszawa, Wilno, Królewiec, Zawada na Śląsku i t. d.).

§ 7. Działy wodne wody gruntowej. Działy wodne pojedynczych poziomów i prądów wody gruntowej często nie zgadzają się z działami wodnymi nadziemnymi. Ilość wody, przepływającej przez zagłębie Cholerzyńskie w pobliżu Krakowa (3 82 m ³/_s) odpowiadałaby przy danej ilości opadów powierzchni około 1000 km², podczas gdy wyż wspomiane zagłębie obejmuje w obramieniu działów wodnych nadziemnych tylko 36 km². Podobnie jak piasek, tak i czysty a popękany wapień jest bardzo przepuszczalny; dlatego też w wapiennych okolicach przebieg działu wody gruntowej różni się dobitnie od przebiegu działu na powierzchni. Fakt, że z doliny Chochołowskiej w Tatrach wypływa tylko 2077 '/_a pro 1 km², podczas gdy z obok-ległej Kościeliskiej wobec zupełnie równych warunków opadu i odwodnienia wypływa 38'42 ’/₈, dowodzi, że do niej po części spływa z doliny Chochołowskiej woda podziemna

§ 8. Wahania poziomu wody gruntowej. Poziom i ruch wody gruntowej zależy od przebiegu i spadku podłoża nieprzepuszczalnego. Woda gruntowa podlega wahaniom i zmianom poziomu pod wpływem zajść meteorologicznych, opadów ulewnych lub długotrwałych posuch; różni się tern od wód nadziemnych, że jej wahania opóźniają się znacznie względem zajść meteorologicznych, podczas gdy rzeki je już w krótkim czasie odzwierciedlają. Dotychczas te stosunki na niżu Polskim są tylko bardzo mało znane: ich opracowanie przedstawia wdzięczne zadanie dla geografa.

§ 9. Woda gruntowa a rzeki. Woda gruntowa na niżu Polskim stoi w bardzo bliskim związku z rzekami; ich wmda pochodzi tylko podczas wysokich stanów wody wyłącznie i bezpośrednio z odpływu nadziemnego, w czasach niskich stanów wody bywa w znacznej mierze zasilaną przez wody gruntowne. Wynika to z faktu, że ilość wody, przebiegającej w głównej rzece, wzrasta wtedy miejscami szybcej od sumy dopływ⁷ów nadziemnych na tej przestrzeni, jak to Romer wykazał dla Wisły pom/ej Krakowa. Na niżu zdarza się też odwrotnie, że woda rzeczna zasila wprost wodę gruntową, szczególnie wdenczas, jeżeli rzeka stworzyła sobie koryto ponad ogólnym poziomem doliny lub zagłębia, w którem płynie naprzykład W' stożkach wielkich rzek na punkcie załomu spadku między biegiem górskim i biegiem nizinnym (Wisła, Dniestr, prawe dopływy Prypeci), tern więcej, że te stożki są zbudowane z materyału bardzo przepuszczalnego (żwiry, piaski). Dlatego woda rzeczna przyczynia się też do wytworzenia bagien na tych miejscach, o czem poniżej jeszcze będzie mowa (§ 14).

§ 10. Źródła na niżu Źródła na niżu Polskim są względnie