tpn 1 22489201

ludomir Sawicki: hydrografia zikm polskich 275

dałoby to mniej więcej nizinnemu charakterowi rzek polskich, gdyż w górach alpejskich wynoszą odpowiednie liczby 1:5000 lub 1:3000, a wogóle przyjmujemy dla powierzchni ziemi 1:1000. Rozumie się, że wszelkie podobne obliczenia podlegają bardzo licznym błędom, ale podają przecież obraz przybliżony w pewnym stopniu do rzeczywistości.

§ 40. Stosunki hydrologiczne. Wodostany^{1 2 3 4 5}. (Ob. Tablica III. i Rys. 6.). Hydrologiczne stosunki rzek zlewiska bałtyckiego stoją w ścisłym związku z warunkami klimatycznymi. Ilość i rozmieszczenie opadów wespół z intenzywnością parowania wpływają na wysokość stanu wody. Równocześnie odbijają się w nim stosunki hydrograficzne i morfologiczne. Zimowy stan wody (XI—IV) w rzekach bałtyckich jest. z powodu względnie mniejszego parowania zimowego (75°/₀rocznej sumy) wyższy od letniego (V—X). Ale przebieg wodostanów wogóle nie zgadza się całkowicie z rozmieszczeniem rocznem opadów. Najwyższe stany wody trafiają się na nizinnych rzekach polskich na wiosnę (III i IV) [obacz Tablicę III.] i stoją oczywiście w związku z topnieniem szaty śnieżnej. Wysokie stany wody rzek górskich zdarzają się oprócz w III i IV, także na początku lata (VI, VII), a przyczyną ich są ulewne deszcze letnie w^T górach. Po wysokich wodostanach, wody w rzekach bardzo szybko opadają, tembardziej, czem mniej rzeki podlegają wpływowu rzek górskich i czem więcej kontynentalnym jest klimat. Dlatego w'ysokie wody wiosenne opadają w ciągu kwietnia i maja w % różnicy rocznej średnich, wysokich i niskich stanów^r wody (% z ŚWS—ŚNS):

w Niemnie i Pregole o 65—67% (nawet w jednym miesiącu),

w Wiśle tylko 30—50%, a w jej górskich dopływach nawet tylko 30°/₀ (Soła), 20% (Skawa) i 10% (Dunajec); nadto to opadanie w górach następuje powolniej, mianowicie w przeciągu dwóch miesięcy. Przyczyną tego zjawiska jest późne topnienie śniegów⁷ w⁷ górach. Ważną różnicą między biegiem górskim a nizinnym rzek polskich jest dalej okoliczność, że w rzekach nizinnych wmdostany począwszy od powodzi wiosennej opadają aż do jesieni, gdy w biegach górskich w letnich miesiącach powtarzają się powtórne krótkotrwałe wysokie w odostany, mimo że w obydwóch obszarach dorzecza maxi-mum opadów⁷ przypada na lato. Letnie opady powodują na niżu tylko minimalne podniesienie się stanu wody (Tylża 5—10 cm). Po letnich

18*

1

Oznaczamy liczbami rzymskiemi miesiące od 1 XII; półrocze zimowe

2

h>drologiczne obejmuje XI—IV, letnie V—X Wodostany oznaczamy następują-

3

cemi skróceniami: Średni stan wody ŚS; Wysoki stan wody WS; Niski stan

4

wody NS; Najwyższy stan wody WWS; Najniższy stan wody NNS; Średni

5

wysoki stan ŚWS; Średni niski stan SNS.