tpn 1 22480401

Opis fizyczno-geograficzny ziem polskich

napisał

Antoni Rehman.

Przegląd całego kraju i podział na części składowe. Z położenia ziemi polskiej na międzymorzu, łączącem morza północne z po-łudniowemi, wynika główny rys tego terytoryum fizycznego i historycznego; wiążąc północ z południem była Polska wydłużoną w kierunku południkowym, pośrednicząc między morzami, opasywała je od wschodu na zachód, by, objąwszy część tych basenów komunikacyjnych, mogła spełniać swą rolę pośrednika. Wszakże morza, jako główne arterye życia politycznego narodów są zawsze przedmiotem wielkiej zawiści międzynarodowej; stąd o brzeg morski toczy się zawsze walka najzażartsza, stąd to opasanie brzegu morskiego napotyka zawsze na największe trudności. Klimat, a niemniej rozmieszczenia świata roślinnego dały nam już wyobrażenie o odrębności i trudnej dostępności pobrzeży czarnomorskich, geologiczna historya ziem polskich pouczyła nas natomiast, że i bałtyckie pobrzeźa nie należały do krain łatwo dostępnych; wszak przeszły nadbałtyckie dziedziny i więcej faz zlodowacenia i długo były pokryte czaszą lodową, gdy z reszty niżów polskich lody się już zupełnie cofnęły. Długotrwałość epoki lodowej na pojezierzu Bałtyckiem miała swą przyczynę nietylko w bliższem sąsiedztwie z masą Skandynawską, która lody wysyłała, ale była też spowodowaną pierwotną nabrzmiałością, która choć szeroka, płaska i wzniesiona nieznacznie, powodowała jednak pewne zaostrzenie stosunków klimatycznych, które na konserwacyę czaszy lodowej musiały wywrzeć wpływ pokaźny. A ten długi postój lodów na nadbałtyckiej nabrzmiałości nie pozostał też bez wpływu na jej ukształtowanie; przez osadzenie moren ją podwyższył, nieregularność złoży morenowych nadała tej krainie miano kraju garbatego. Tak więc rozwój granic i terytoryum polskiego wzdłuż mórz napotykał na znaczne trudności, rozszerzanie się tery-toryalne w kierunku wschodnio-zachodnim było w pasach nadmor-