WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH224 I

208

szar z jego bogactw obdarli, opuszczali go natychmiast, jak np. międzymorze daryjskie, gdy tymczasem osady wiejskie na wyspach podzwrotnikowych, dopiero wtedy zakwitły, skoro niewolnictwo umożliwiło uprawę cukru. Nikt nie może zaprzeczyć temu co twierdzimy, że Ameryka stała się i pozostała hiszpańską tak daleko, jak daleko kopalnie srebra i złota sięgają, i że późniejsze ich osady rozprzestrzeniły się i na takie obszary, na których zaprowadzonein być mogło gospodarstwo wiejskie podzwrotnikowe lub chów bydła na wielką stopę.

Dziwne losy! Najbogatszą kopalnię złota świata nowego znali Hiszpanie już od 250 lat, nie przeczuwając nawet jej skarbów. Kalifornia należało do nich. Tam opowiadali pismo ś. ich misjonarze, tam czuwali w zamkach (presidios) warownych ich żołnierze nad chciwe-mi zdobyczy ludami Komanszów i Apaszów; że zaś śród tak skrzętnie i nadaremnie poszukiwanego dorado (raju) się znajdują, żaden z nich ani przeczuwał. Pociechą może być dla nich tylko przygoda Rosyjan, którzy Kalifornią również przez czas niejaki w posiadaniu mieli, i na kilka lat przed tem opuścili, nim nazwa tego kraju, jak trąba archanioła, wszystkich awanturników⁷ z obu światów do siebię ściągać zaczęła. Gdyby złoto kalifornijskie było jeszcze przy końcu 16-o wieku odkrytem zostało, wtedy bieg dziejów świata byłby niezawodnie inną poszedł koleją. Kalifornia i Australia, oto dwie nazwy, głoszące jawnie naszemu pokoleniu tę zasadę naszą, że rozszerzenie się ludów w przestrzeni od rozdziału przedmiotów ponętnych w ziemi i na ziemi jest zawisłćm. Złoto i złoto, oto wskazówki do wędrówki ludów; nad brzegi cichego oceanu.

To samo, co z Kalifornią, stało się i z Australią. Stara mapa, którą niedawno w brytańskiem muzeum odnaleziono, odkryła to dziwne zjawisko, że Portugalczycy już w r. 1601 zwiedzili jedną miejscowość na północy tego stałego lądu ’). Po nich zwiedzali często Holendrzy brzegi północne i zachodnie a nawet kilka razy i południowe, z którego to powodu i obecnie owa część ziemi nosi nazwę Nowej Ho-landyi. Lecz dla nich były owe obszary tem samem, co i dla Hiszpanów w 16 wieku ziemie Stanów Zjednoczonych, t. j. ziemią bez wartości,— tierras de ningun provecho. Takim samym okiem patrzali się i Anglicy na swe odkrycia na wschodnich brzegach Australii, wybierając je przy końcu przeszłego wieku-na miejsce wygnania swych zbro-

i) E. H. ?■! aj o r. Discorery of Australia by tlie Portugees in 1601. London

1861.

http://rcin.org.pl