WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH343 I

O ile Australią obecnie znamy, to najwydatniejszem jej znamieniem jest brak większych łańcuchów wysokich gór, a zatćm i wielkich strumieni. Z odosobnieniem tellurycznem, tudzież brakiem liczniejszych i większych wklęsłości i wypukłości brzegów łączy się tedy i niedostateczne ukształtowanie powierzchni. Co więcej, jak gdyby nam przyroda chciała w Australi i da-' ostrzegający przykład przestrzeni przewrotnie zbudowanej, osadziła ona najwyższe jej wyniesienia, t, z. alpy, z szczytami do7000 st. roąjącemi, właśnie w najodleglejszym kącie stałego lądu, w^r skutek czego jedyna jego sieć większych rzek, spławnych dla parowych statków na przestrzeni kilku tysięcy angiel. mii zwrócona jest ku stronie odwróconćj od starego świata. Wyższe góry Australii, czyli raezćj stoki wschodnie stałego lądu, zjawisko plastyczne, podobne do t. z. Ghat w Indyjach, wyrosły właściwie ze .szkodą dla rozciągającego się na zachód od nich przestworu, albowiem one chwytają wilgotny wiatr stały wschodni i zmuszają go do skroplenia swej wilgoci na ich pochyłości, tak że jej pozbawiony do płasko wzgórzy lądu się dostaje, które nie wiele swą rosą więcej zw^Tilżvć zdoła ’). Gdyby się natomiast takie samo pasmo gór, jakie w południowej Ameryce widzimy, na zachodnich brzegach lądu było podniosło, a wschodnie były płaskie pozostały lub też nie wysoko się wznosiły, toby mógł był powstać strumień, lubo nie tak wspaniały, jak Amazonek, lecz przynajmniej tak potężny jak Orinoko. a pierwotni mieszkańcy byliby się zapewnie mogli byli wznieść kulturowo przynajmniej do wysokości plemion myśliwskich Brazylii.

Obecnie, znając przyrodę Australii na dwóch trzecich częściach jej przestrzeni prawie, uleczyliśmy się już od dawnego urojenia, że wnętrze tego kraju zalega bezroślinna pustynia. Jeżeli Australia rzeczywiście Saharę posiada, to ona musi się ograniczać wyłącznie na jądrze zachodniego wypuklenia lądu stałego. Reszta przestrzeni posiada porę deszczu krótką, lecz obfitą i gwałtowną. Mac Kinlay²) znalazł się naraz w samym środku lądu stałego przez wody zaskoczony, a nawet do pewnego stopnia zagrożony, gdyż więcej n^:ż połowa widnokręgu w koło niego stanowiła jedną powierzchnią fal. z których

^[) Rzeki nadbrzeżne zrządzają przeto przez swe wylewy częsio wielkie zniszczenia, jak np. Hawkesburry w roku 1867, podniósłszy się o 62' ponad zwykły swój poziom. Petermanns jtfittheilungen I8t>8, str. 347.—Oberliinder i Christom nn. Australien, str. 332.

²) Journ. of the R. Geog Soeiety. Lond. 1863. T. XXXIII, str. 45.

http://rcin.org.pl