366

368 Wiek państw narodowych

muzułmańskiej opowiedziała się za FLN. Wybitny francuski uczony, wykazujący sympatię dla Algierczyków, zauważył, że po dwóch latach wojny „niemal całe społeczeństwo muzułmańskie znalazło wsparcie podziemnej struktury [...], sprawujący władzę wywodzili się nie tylko spośród rewolucjonistów [...], reprezentowali całą elitę ludności Algierii”¹. Zaczęły powstawać zarysy przyszłego niezależnego narodu algierskiego; zapał rewolucji spowodował zainteresowanie sprawami równości społecznej i wywłaszczania ziemi. Wojna osiągnęła apogeum w 1957 roku, kiedy doszło do zaciętej i przedłużającej się walki o panowanie nad Algierem. Armia odzyskała kontrolę nad stolicą, a na wsi rozpoczęto politykę przemieszczania ludności na wielką skalę. Charakter konfliktu stopniowo się zmieniał; FLN działająca z terenów Maroka, Tunezji i z Kairu przemianowała się w 1958 roku na Tymczasowy Rząd Republiki Algierskiej, który zyskał poparcie na całym świecie, a nawet wśród radykalnych elementów we Francji, i wszędzie prowadził rokowania. Sprzeciw Stanów Zjednoczonych i innych krajów powstrzymał próbę rozciągnięcia wojny przez armię francuską na Tlmezję. Z obawy przed międzynarodowym naciskiem, który mógłby uzależnić od siebie słabe rządy powojennej Francji, armia, Europejczycy i ich zwolennicy we Francji niemalże siłą narzucili zmianę rządu. Skończyła się Czwarta Republika i w 1958 roku de Gaulle powrócił do władzy z nową konstytucją, która dawała prezydentowi republiki szersze uprawnienia.

Ci, którzy przyczynili się do przejęcia przez de Gaulle’a władzy mieli nadzieję, że wykorzysta on swoją pozycję, by umocnić francuskie panowanie w Algierii. Szybko jednak stało się jasne, że prezydent dąży w niejasny i pośredni sposób do zawarcia ugody z Algierczykami, choć nie ma pewności, że od razu myślał o nadaniu im pełnej niepodległości. W pierwszej fazie jego polityka polegała na podejmowaniu akcji wojskowych mających na celu stłumienie powstania. Jednocześnie niezależnie od armii i Europejczyków działano na rzecz polepszenia sytuacji muzułmanów. Ogłoszono plan rozwoju gospodarczego, który miał dotyczyć rozwoju przemysłu i rozdziału ziemi. Przewidywano wybory do Zgromadzenia Algierskiego. Spodziewano się, że w ich wyniku wyłoni się nowe przywództwo, z którym Francja będzie mogła prowadzić negocjacje bez konieczności uzgodnień z FLN. Były to daremne nadzieje; jedyną alternatywą okazały się rokowania z FLN. Pierwsze rozmowy w 1960 roku nic nie przyniosły. W następnym roku de Gaulle miał większą swobodę manewru: referendum we Francji wykazało, że większość opowiadała się za uznaniem praw Algierii do samokreśłenia. Próba armii algierskiej, by dokonać przewrotu i obalić de Gaulle^Ja nie udała się. Podjęto rokowania. Dwa problemy okazały się niezwykle trudne do rozwiązania: kwestia społeczności europejskiej

1

G. Tillion, Les ennemis complementaires, Paryż 1960, przekład angielski: France andAlgeria: complementaiy enemies, Nowy Jork 1961, s. 9.