klsti528

556

i. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA SŁOWIA

Czy jednak bezwzględnie wszystkie szerokofrontowe chaty trój* wnętrzne z sienią pośrodku, jakie spotykamy na terytorjach płn.-sło-wiańskich, musiały powstać przez zrośnięcie się śpichrza i izby dzięki wstawieniu sieni między te dwa budynki? — Bynajmniej. Dopóty, dopóki w danej okolicy mamy przed sobą chaty o wyraźnie zdradzającej się konstrukcji, a więc przedewszystkiem takie, w których łątki, grając niejako rolę szwów, zdradzają sposób połączenia całości (ob.fig.472,D^{1 2}), możemy z bardzo dużem prawdopodobieństwem przyjmować ewolucję, odgadniętą przez Popova dla Wielkorusi i Puszeta dla Polski, a stwierdzoną przeze mnie na Polesiu. Także możemy ją przyjmować i dla budownictwa mieszkalnego tych okolic, gdzie stare chałupy trójwnętrzne będą zdradzały konstrukcję omówioną, a tylko nowsze będą ją miały zamaskowaną. Natomiast w innych wypadkach, na-przyklad gdy chodzi o trójwnętrzne lepianki małoruskie z sienią pośrodku albo o podobne chałupy polskie, wzniesione w całości z desek, zarzuconych w łątki, można taką ewolucję tylko przypuszczać.

575. Przez dalszy wewnętrzny podział wąsko- i szerokofronto-wychjdiat dwu- i trójwnętrznych oraz przez zrastanie się ich z nie-_ któremi budynkami gospodarskiemi, powstała niemal cała bardzo wielka rpzmaitość rozkładu rozwiniętycn cnatup, z jaka się spotykamy na

1

ziemiach północnn-s/nwiańskich.

Nie należy tu jednak żadną miarą zapominać o resztkach innych typów budowlanych, które również dały rozwinięte chaty. Tak na-przykład podkrakowska chata na sochach (fig. 432) sprawia wrażenie jednownętrznego domostwa, niegdyś całkiem podobnego do małej stodoły, a rozwiniętego następnie przez wydzielanie z jego wnętrza oddzielnych pomieszczeń.

. W pewnych okolicach Słowiańszczyzny chaty włościańskie wy-każują oprócz rozwoju poziomego także pionowy. Taki rozwój widzimy np. z jednej strony u niektórych Słowian zachodnio-i południowo-bałkańskich, a z drugiej u północnych Wielkorusów. Dwupiętrowość chat czarnogórskich etc. słusznie tłumaczy A. Haberlandt przez pochyły teren, na którym są budowane. Pochyłość terenu zmuszała do podmurówki i na tej drodze łatwo powstawał parter, który mógł być użytkowany jako piwnica, stajnia, skład i t. d. Tenże autor piętrowy dom wielkoruski, w którym parter również jest zajęty przez stajnie lub składy, stawia w związek z budownictwem palowem. Istotnie, jak już wiemy (§ 521), na północnej”Wielkorusi przechowały się tu

2

owdzie spichrze na palach, zaś na Białorusi możemy obserwować spichrze na zrębie, który najprawdopodobniej zastąpił sobą pale (ob. fig. 464). Podobne zastępowanie się wzajemne fundamentów palówego i zrębowego, czy też może wyłącznie zastępowanie pałowegoi przez zrębowy, widzimy także i w piecach (porówn. § 540). Przypuszczenie A. Haberlandta jest więc dość prawdopodobne. Niezależnie od niego