klsti588

618

. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA

507. Nosidła. 1. Orniany, pow. Święciany, Białoruś (Polska). 2. Leszczyny, pow. Rybnik, Śląsk (Polska). fi. Ok. m. Tyrnovo, Buł-garja. - 4. Panagjuriśte, Bułgarja. 5. Nie-tupa, pow. Sokółka, Białoruś (Polska). fi. Żłóbek v. Źołobok, pow. Włodawa, Podlasie. — 7. Szpanów, pow Równe, Wołyń (Polska). — 1, 2, 5—7. rys. autor; fi i 4. wg ry tografji w zbiorach autora.

fo-.

kolwiok znamy wsie i okolice, gdzie ich zupełnie nie używają. Służą przodewszystkiem do przenoszenia ciężkich naczyń z wodą, zaczer-paną ze studni, rzeki, czy jeziora, ale tu i owdzie (Wielkoruś, Ukraina etc.) - także do noszenia koszów z bielizną, czy też wiązek bielizny przy praniu. Na ziemiach słowiańskich spotykamy dwa typy no-sideł: nieć ko w a ty (fig. 507, i) i drążkowy (fig. 507, 2—7). Pierw-szy charakteryzuje północny zachód Europy (Niemcy) i zapewne stamtąd wkroczył do Polski oraz przez Litwę na północną Białoruś (ob. mapkę 18). Na terenie Polski południowej i wschodniej spotyka się oti i poczęści miesza z typem drążkowym, którego zasiąg ogarnia prawie całą Białoruś, całą Wielko-i Małoruś oraz Słowiańszczyznę bałkańską, a poza tern — całą Azję aż do Chin, Korei i Ja-ponji włącznie, wyjąwszy okolice i kraje, gdzie nosidła wo-góle nie są znane. Słowiańskie nazwy nosideł są dość różne i przytem wcale zajmujące. Tak naprzykład północno-zachodnia Polska i niektóre okolice południowej mówiąnanie sz oń-d y lub podobnie; północne Mazowsze— pędy, Śląską kluki, reszta Polski — nosidła i t. p., j a ż m o, s i el k i, ch u ś 1 e i t. d.; Białoruś — nas iły i t. p., głównie jednak — kar umysł o; ostatnia nazwa panuje i na Wielkorusi obok takich jak clił ud, yo donos; bardzo rozpowszechniona jest także na Małorusi, gdzie jednak na zachodnich krańcach spotykani y n ó ś y, kulki, ś a j d y etc. U Bułgarów nosidła zwą się ko b il ic a, u Serbów i Chorwatów óbramnica lub podobnie. Tych przykładów aż nadto wystarczy, by wskazać, jak wielką jest różnorodność nazw narzędzia, które nas w tej chwili obchodzi.

Studjując rozmieszczenie nosideł, można gdzie niegdzie obserwować zajmujący fakt „powrotnej fali kulturalnej". Tak naprzykład w pewnych wsiach, położonych na południe od Włodawy, było