klszesz168

938 i. Moszyński: kultury ludowa słowian

Fig. 164. Skrzynia drewniana na odzież. Slavonia. Według fot. nadesłanej przez prof. M. Gavazziego rys. J. K.

Fig. 165. Skrzynia drewniana na zboże (s lisek). PondSlek. Słowaczyzna¹. J. Vydra, Li-dove staviłelstvi na Słorensku, r. 1925, s. 36.

886. Jak obok naczolników z piór widzieliśmy też u Słowian układane z piór ozdoby skroniowe (§ 676), tak samo obok naczolników metalowych znajdujemy też skroniowe ozdoby z metalu. Są one, czy raczej były, bardzo pospolite na ogromnych obszarach Słowiańszczyzny bałkańskiej, a niegdyś i całej Słowiańszczyzny w ogóle. Na Bałkanach mają dziś najczęściej kształt mniej lub więcej ozdobionej metalowej płytki, która dołem obwieszona jest wisiorkami. Płytka może mieć kształt trójkąta, koła, półowalu itd., a wisiorki mogą być albo bezpośrednio do niej przymocowane, albo też za pomocą łańcuszków. Niektóre typy tego rodzaju ozdób, jak np. trójkąty z wisiorkami na łańcuszkach (fig. 205), są ogromnie rozpowszechnione w charakterze strojów różnego użytku w zachodniej i południowo-zachodniej Azji oraz w północnej Afryce. Na Bałkanach zausznice podobne bywają łączone ze sobą parami za pomocą tzw. „podbrodnika**, tj. obwieszonego wisiorkami łańcuszka, który po założeniu zausznic zwisa pod brodę, względnie na ramiona i piersi (innego rodzaju podbrodnik widzimy w cz. I na s. 395 fig. 356). Jest to strój bardzo dawny i szeroko rozpowszechniony. Łączone bywają w ten sposób jednym albo wielu łańcuszkami czy nizankami itp. u licznych ludów (bardzo charakterystycznie np. u Tunguzów we wschodniej Syberii i u innych mieszkańców Azji) bądź ozdoby skroniowe, bądź

¹ Ten sam obiekt reprodukuje A. Vaclavik, Ura6ni na Slovensku 1. c. fig. 1139— 1140, podając do niej następujące objaśnienie: „Susek" (truhlica na obilie), ryta y^zdoba — około 1800 — Muzejny Społok Gemer-Malohont., Rimavska Sobota).

zaplecione partie włosów w okolicy przyusznej, bądź wreszcie - k czyki (co do ostatnich ob. nieco niżej).

Z zausznicami krewnią się poniekąd kolczyki czyli ozdoby s wieszane u dolnej części ucha (fig. 207—10). Mówiliśmy już wyj o ich znaczeniu magicznym (§ 676); przypomnijmy też, co pisze Niki: rovskij o ich rozpowszechnieniu (§ 679). Ciekawsze i starsze formy ty ozdób przechowały się niemal wyłącznie u Słowian wschodnich i \ łudniowych. Niestety bardzo mało posiadam pewnego materiału w ty

Fig. 166. Wnętrze izby białej w chacie góralskiej sprzed przeszło .stu lat. Koś Hamer, Podhale. W. Matlakowski, Zdobienie i sprzęt ludu polskiego na Podhj r. 1915, tabl. 1.

zakresie, jak i w ogóle w zakresie wszelkich ozdób wyższego tyj Jak już wiemy, przeważnie źródła bardzo niedbale podają miejs pochodzenia ilustrowanych czy opisywanych obiektów albo co gors podają je, jak zwłaszcza M. Haberlandt, z fatalnymi błędami. Równ prawie stale praktykuje się mieszanie rzeczy dawnych, kopalny z nowszymi; szlacheckich i mieszczańskich z ludowymi itd. Ni: postaramy się oprzeć tylko na źródłach zasługujących na całkow zaufanie.

Na Białorusi witebskiej kolczyki były noszone zupełnie powsze< nie. Wyrabiano je tam ze srebra, miedzi lub ze stopów. Składały się bą z gładkiej obrączki (i takie nosili w jednym uchu również mężczyźi bądź też były ozdobniejsze. Te ostatnie składały się z dwu obrączek: zwykłych, nie ozdobnych, górnych były tu jeszcze doczepione druj z barwnymi szkiełkami „albo z ażurową, rzeźbioną ornamentac