klszesz169

940 i. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA SŁOWIAN

Fig. 167. Kąt izby bułgarskiej z okolicy Warny (N od tego miasta, nad brzegiem Morza Czarnego, tuż pod granicą rumuńską). — U góry wycinanki z kolor, papieru, niżej ozdobne chustki etc.; u dołu m. i. poduszki (w samym rogu stoją złożone krosna). „Atlantis", r. 1929, zesz. 8 s. 474 (cf. ib. s. 460).

kulkami, gronkami itd.*¹. F. Wereńko wspomina mimochodem o używaniu przez Białorusinów z okolic Lepią w Witebszczyźnie kolczyków srebrnych i mosiężnych. — Na Wielkorusi północnej, w b. guberni oło-nieckiej noszono dawniej długie kolczyki z „pereł* lub z metalu;, w b. guberni nowgorodzkiej (w powiecie kresteckim) — „perłowe, bardzo wielkie, nazywane kolczykami-gruszkami, ponieważ z kształtu były podobne do gruszki*; w b. guberni włodzimierskiej — „ozdobione paciorkami i szklanymi wisiorkami*. Stosunkowo wcale, zdaje się, urozmaicone były kształty kolczyków i stroju kolczykowego u Wielkorusów południowych. W b. guberni riazańskiej na kolczykach zawieszano wstążkę długości około ^s/₄ m; przebiegała ona łukiem od jednego ucha do drugiego, a sam jej środek przymocowywano u szyi. W powiecie lebedyńskim b. guberni tambow-skiej zamożna dziewczyna nosiła po dwa srebrne pozłacane kolczyki w każdym uchu; jeden z nich, mniejszy, był „podobny do wielkiego pierścienia wężowatego (sic!) kształtu*, a drugi wyglądał, jak następuje. Wygięty w łuk gruby drut srebrny górną swą częścią trzymał się ucha, a w dolnej załamywał się, tak że poniżej ucha tworzył poziomą linię. Ta pozioma cząstka była owinięta cienkim drucikiem srebrnym i do niej przymocowywano dwa wisiorki długości ponad 6 cm (sic!). W każdy wisiorek wstawiony był kamień koloru wiśni, z rozmiarów i kształtu podobny do pestki od śliwki; ujęty on był między 6 srebrnych ozdobnych muterek, z których 3 znajdowały się ponad nim, 3 zaś inne pod nim. Do owych kolczyków przymocowywano złożony podwójnie srebrny łańcuszek długi niespełna l^Ł/₂ m; zwisał on na piersi, a w samym jego środku znajdowała się ruchoma srebrna broszka, łącząca oba jego łuki i ozdobiona barwnym kamieniem. — W położonym bardziej na południe powiecie borysoglebskim tejże guberni kobiety nosiły srebrne kolczyki z jakimiś „dzbankowatymi* wisior-

kami. W b. guberni kurskiej stroiły się one na codzień w tanie, a zaś od święta w znacznie droższe kolczyki K Te ostatnie sporządzone były z mocnego srebrnego pierścienia, do którego przytwierdzano takąż podkładkę z przymocowanymi do niej 5 lub 6 paciorami z perłowej macicy wielkości dużego grochu. W powiecie starobielskim b. guberni charkowskiej kolczyki wyrabiane dla tamtejszych włoś-cianek wielkoruskich różniły się znacznie od używanych przez chłopki małoruskie. Miały one wisiorki półksiężycowate albo też zrobione ze

Fig. 168. Kuchnia zachodnio-słowacka ze wsi Śvansbach. J. Vydra 1. c. s. 117*.

srebrnej monety. Niekiedy do dolnego brzegu takiej monety przyczepiano jeszcze drobniejsze wisiorki, dzięki czemu cały kolczyk stawał się bardzo wielki i tak długi, że czasami sięgał aż do ramienia^{2 3}.

W oryginale niezupełnie jasny ten opis brzmi: „s aźurnoju, feznoju raz-risovkoj, sarikami, kistiami i proć.“

¹ Podobnie było zapewne i w innych guberniach, tylko opisy o tym milczą.

Porównując fot. i rys. wnętrz chat (fig. 166—68), ob. jeszcze chałupę ukraińską na fig. 238 (charakterystyczne obfite obrazy świętych i haftowane przy nich ręczniki).

* Przykłady ilustracji kolczyków wielkoruskich ob. w wydawnictwie „Peasant Art in Russia" (wy-d. Studio), fig. 125—30. Ale czy są to wszystko okazy ściśle etnograficzne, tzn. czy zebrano je wśród ludu, trudno sprawdzić. Dla niektórych z nich, jak np. dla fig. 128 (dolna para na prawej górnej tabliczce), znajdujemy dokładne odpowiedniki u U. Sireliusa (SKK t. 2, r. 1921, s. 424 fig. 554); dla innych, jak zwłaszcza dla fig. 127 i 130, — u M. Haberlandta (Vólkerschmuck t. 17 fig. 9 i t. 72 -fig- 2); te ostatnie pochodzić mają podobno z Kaukazu i z Turkiestanu.