klszesz269

1136 K. MOSZYŃSKI! KULTURA LUDOWA SŁOWIAN

w kilku zgromadzonych przez nas w Wilnie źródłach¹ tak jednostronnie i w sposób tak niepełny (nie uwzględniający na ogół pieśni prymitywnych), że aczkolwiek odnośne obliczenia zostały wykonane, mają one dla nas w tym związku bardzo problematyczną wartość i dlatego podaję je niżej nie w tekście, lecz w odnośnikach, a jeżeli w tekście — to w nawiasach.

Ogółem wciągnięto do obliczeń: z Bułgarii 5252 pieśni (w tym 4000 z północnej i 1252 z południowej), z Macedonii — 424, z Moraw — 1850, z Polski rdzennej — 1513 (w tym 603 z zachodniej i 910 ze wschodniej), z Białorusi — 840, z Wielkorusi północnej — 431 (z środkowej i południowej — 212). Nierówność liczb nie powinna wpłynąć w głębszy sposób na rezultaty dociekań; okazało się bowiem, że o ile tylko jaki zbiorek, bodaj mały nkwet, uwzględniał mn. w. równomiernie prymitywny i rozwinięty materiał melograficzny danej prowincji, tedy odsetki obliczone na jego podstawie dawały taki sam zasadniczy obraz, jaki się otrzymywało dzięki obliczeniu znacznie większej ilości melodii z różnych zbiorów, dotyczących tejże prowin--cji. (Zasługuje tu na uwagę, że nawet obliczenia pojemności 404 melodii, uwzględnionych z 3. tomu Kolbergowego „Mazowsza", dostarczyły mn. w. podobnych rezultatów, jak obliczenia 201 melodii z tomu o.²; z drugiej strony p. Cytowicz stwierdził też przykładowo, że dajmy na to, wyniki obliczeń dla Lubelskiego, oparte na zbiorze 305 pieśni Kolberga z lat 1883 -84³, w zasadzie nie nazbyt odbiegają od wyników obliczeń, jakie można otrzymać na podstawie zupełnie innego i znacznie późniejszego zbiorku tylko 83 pieśni lubelskich, wydanych, przez J. Chmarę w r. 1937 ⁴).

Ponieważ chodziło nam o zorientowanie się w materiale, o ile to możliwe ściśle miejscowym i ludowym, więc przy obliczeniach odrzucono wszelkie pieśni religijne itp., dworskie etc.; z pieśni rosyjskich nie uwzględniono zaś poza tym — wojskowych (żołnierskich), a z białoruskich — wyraźnych a dość tu licznych zapożyczeń polskich i wielkoruskich. Obliczenia dotyczą wyłącznie melodii wokalnych względnie granych i śpiewanych; utworów ściśle instrumentalnych w rachubę nie wciągnięto. Do pojemności danej melodii nie zaliczano w żadnym wypadku jej poszerzeń, będących wyłącznym wynikiem zastosowania ozdobników.

773. Ostateczny wynik obliczeń okazał się nadzwyczajnie zajmujący i ważny, bowiem znalazło w nim ścisłe, cyfrowe, niejako matematyczne potwierdzenie wszystko, co się dotychczas pisało w sposób dość hipotetyczny na temat względnego poziomu rozwoju muzyki ludowej w różnych słowiańskich krajach. Podając tu wspomniany wynik zaznaczam, iż dla uproszczenia przeglądu zastąpiłem w nim wyrazy: prima, sekunda, tercja itd., rzymskimi cyframi: I, II, III etc. Odsetki wyższe nad 9,9 podkreśliłem tłustym drukiem, odsetki zaś niższe od 0,6 wyrażam przez +; zupełny brak danej pojemności przez — ^l.

Prowincja melograficzna:					1	11	111	IV		VI	VII VII		IX	X	XI ! XII		Sili
1. Bułgaria północna					+		7	21	30	21	7	8	2	+	+	-	-
2. Bułgaria południowa (Rodopy)					-		4	17 TT	38	21	9	8	1	+	-	-	-
3. Macedonia zach. (i płd. Serbia)*					+	+	2 1		23	24	8	13	4	1	+	-	-
4. Białoruś 5. Wielkorus północna					+				21 10	34 23	16 16	12 ~23	"TT	1	y	_
6. Polska wschodnia						-	+		7	19	22	29	18	2	2 -		-
7. Morawy					+	~	~	+	7 4	19 TT	16 17	31 "31	18 TT	4 7	1 ^L 3 +		+ +
8. Polska zachodnia					-
Analizując tabelę, można — przy pominięciu drobnych szczegó łów — wysunąć następujące wnioski. Jeśli uwzględnimy przyjęto w tabeli kolejność melograficznych prowincji, tedy zauważymy mnie lub więcej wyraźne ubywanie szczupłych ambitusów: sekund, tercj i kwart, a biorąc północną i południową Bułgarię łącznie, także kwini Seksta i septyma zachowują się nieco inaczej: naprzód odsetki icl
¹ W odnośniku załączam tę samą tabelę bez zaokrąglenia cyfr:
Prowincja melograficzna:	!	11	111	IV	V		VI	VII		V1U	IX		X	XI	1 XII		XIII
1. Bułgaria płn.	0,05	2,8	6,78	21	30,27		21,1	6,88		8,45	2,35		0,2	0,12	-		-
2. Bułgaria płd.	-	0,72	4,39	17,0	38,18		21,41 23,85 34^	8,95		7,91	1,28		0,08	-	-		-
3. Macedonia	0,24	-	4,72	16	28,76			8 16,43		12,74 12,5	4,48		0,72	0,47	-		-
4. Białoruś	0,21	0,21	2,38	6,67	21,43								0,6	-	-		-
5. Wielkorus płn.	-	-	0,93	4,64	9,98		22, &	16,24		23,2	14,38		5,33	2,32			-
6. Polska wsch.	-	-	0,11	0,77	7,29		18,91 19M	21,98		28,57	18,46		1,76	2,2	-		-
7. Morawy	0,05	-	0,05	1,50	7,4			16,38		31,02	18,27		3,78	1,4	0,32		0,2'
8. Polska zach.	-	-	-	0,5	4,15		15,5	17,25		30,68	25,21		6,63	3,48	0,33		0,1

N. Łopatin i V. Prokunin, I. Nekrasov i F. Istomin, F. Łagovskij, E. Lineva.

Tom ten obejmuje obszar wschód. Mazowsza w górnej połowie dorzecza Narwi, zaś tom 3. obszar tegoż terytorium położony E od Warszawy w widłach Buga i Wisły.

Uwzględniono w tym tomie, tzn. uwzględnił w nim Kolberg, melodie z obszaru b. gub. lubelskiej, wyjąwszy tzw. Chełmszczyznę.

Zbiorek Chmary dostarczył jednakowoż większych odsetek dla oktawy, nony i decymy z jednej strony, zaś dla kwinty z drugiej; natomiast skąpiej wystąpiły w nim pojemności sekstv i septvmv.