marta00010 bmp

Odmiany genetycznie zmodyfikowanych roślin uprawnych w rolnictwie -spór o co?

Stefan Malepszy

Katedra Genetyki Hodowli i Biotechnologii Roślin Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie stefan_malcpszy@sggw. pl

Wstęp

Postęp biologiczny jest jedną ze składowych rozwoju produkcji roślinnej, a jego ważnym elementem są nowe odmiany, nazywane postępem genetycznym lub odmianowym. Znaczenie postępu biologicznego jest różnie szacowane i niektórzy autorzy przypisują mu rolę decydującą w porównaniu z pozostałymi czynnikami produkcji (Nalborczyk, 1999). Przed niespełna trzydziestu laty, w wyniku rozwoju nauk biologicznych, powstały podstawy do przezwyciężenia głównych ograniczeń postępu biologicznego, które można bez przesady nazwać rewolucyjnymi. W odniesieniu do postępu odmianowego przyniosły one możliwości dokonywania modyfikacji genetycznych, a w ich efekcie tworzenia odmian nazwanych genetycznie zmodyfikowanymi ( odmiany GM ) lub transgenicznymi. Pierwsza odmiana genetycznie zmodyfikowana została wprowadzona do rolnictwa w USA, w roku 1994. Były to pomidory o owocach nie ulegających mięknieniu podczas dojrzewania. Obecnie w rolnictwie znajdują się odmiany GM 16 gatunków, których światowa powierzchnia uprawy w roku ubiegłym przekroczyła 100 min hektarów (tab. 1). Biorąc pod uwagę okres czasu od wprowadzenia pierwszej odmiany GM, należy uznać żc jest to niezwykle spektakularny przyrost świadczący o tym, że odmiany GM wyjątkowo dobrze zostały przyjęte przez rolnictwo. Trzeba jednak zaznaczyć, żc te ogromne przyrosty w powierzchni pochodzą w 80% z kilku gatunków - bawełny kukurydzy i soi.

Odmiany GM zostały wprowadzone do rolnictwa wielu krajów, ale prawie 90% areału uprawy przypada na USA i Kanadę oraz Brazylię i Argentynę i Chiny. Unia Europejska zachowała się najpierw z dużą rezerwą wobec odmian GM, wprowadzając w zasadzie moratorium na ich uprawę do 2003 roku. Jednak od tego czasu dość konsekwentnie korygowała swoje stanowisko i obecnie wyraziła zgodę na uprawę większości odmian zgłoszonych. Natomiast rząd polski zastosował bardzo rygorystyczne stanowisko, wykluczając odmiany GM z uprawy. W konsekwencji wprowadził normy prawne ogromnie utrudniające doświadczalnictwo polowc mc tylko odmian GM ale i roślin GM mc mających jeszcze statusu odmiany. To ostatnie nic tylko niezwykle komplikuje prowadzenie badań, ale uniemożliwia także rozstrzyganie o ewentualnej ich szkodliwości czy przydatności oraz pozbawia Polskę możliwości doskonalenia technologii opartych na GMO.

Spektrum akceptacji odmian GM jest więc mocno zróżnicowane Bardzo niedobrze jednak, że podstawy braku akceptacji zostały przede wszystkim oparte nie na faktach naukowych oraz że

l