IMG745 (3)

64 Wśród znaków i struktur

estetyczne, w świadomości zbiorowej jawi się przede wszystkim jako system norm; będzie o tym mowa w drugim rozdziale niniejszej rozprawy.

Nie możemy jednak świadomości zbiorowej pojmować abstrakcyjnie, to znaczy bez odwołania się do konkretnej zbiorowości, która jest jej nosicielem. Owa konkretna zbiorowość, społeczność jako całość, jest zróżnicowana wewnętrznie na warstwy i środowiska. Nie do pomyślenia jest, ażeby jej świadomość była niezależna od tego zróżnicowania; dotyczy to także świadomości estetycznej. Sama sztuka — choć dzięki supremacji funkcji estetycznej i wynikającej stąd znacznej autonomii jest w dużej mierze izolowana od rzeczywistości i wykluczona z bezpośredniego i aktywnego kontaktu z formami i tendencjami współżycia społecznego (porównaj znaną formułę Kanta: „das interesselose Wohlgefallen** *) — nasuwa szereg złożonych problemów socjologicznych. Tym bardziej pozaartystyczna sfera estetyczna, ku której przede wszystkim kieruje się tu nasze spojrzenie, łączy się z całym systemem społecznej morfologii i uczestniczy w społecznym działaniu.

Okazją do stwierdzenia, jak wygląda stosunek jniędzy sferą estetyczną a organizacją i życiem społecznością bęBzlcglówiiie analiza nunif estetycznych “przeprowadzona w rozdziale drugim. Ale także w związku z funkcją estetyczną można sformułować kilka uwag, dotyczących właściwej socjologii tego^co estetyczne:*^ f ij EnnVr|a estetyczna może się stać czynnikiem społecznego zróżnicowania, w wypadkach gdy określony przedmiot (ewentualnie akt) w jednym środowisku społecznym posiada funkcję estetyczną, ą w innym jej nie mwzględnie gdy w jednym środowisku jego funkcja estetyczna jest słabsza niż w drugim.ujako przykład przytoczmy obserwację P. Bogatyriewa, który zauważył („Germanoslayica”, r. II), że bożonarodzeniowa choinka, mająca w miastach przede wszystkim funkcję estetyczną,

* Bezinteresowne zadowolenie.

na wsi wschodniosłowackiej, gdzie przeszła z miast jako „upadające dobro kulturalne”, funkcjonuje przede wszyst-kim magicznie.

f. jFunkcja ^i^Qfpły^r7r|^a jak odczynnik współżycia społecznego realizuje się poprzez swe zaslidilteżerwłaściwości. Główną—z~mtch"określił E. Utitz (-Pbilosapbie in ihrert Einzelgebieten, Asthetik und Philosophie der Kunst, s. 614) jako zdolność i z o 1 a c j i przedmiojjŁ aąznaczo- 1 nego funkcją estetycznąrTo2ffewiia^3efinicia mówi. ze_ 1 funkcj a' ta oznacza maksymalne zwrócenie uwagi na ■—dany' przedmiot ~ (L; ~ ROTsćhltd, Basft~Conceyts in tfie Plastic Arts, w „The Journal of Philosophy” XXXII, ¹ 1935, nr 2, s. 42). Wszędzie tam gdzie w życiu społecznym wyłoni się potrzeba podkreślenia jakiegoś aktu, przedmiotu lub osoby, zjawia się funkcja estetyczna jako czynnik towarzyszący (por. jej rolę we wszelkich ceremoniach i uroczystościach, łącznie z kultem religijnym). Poprzez swą zdolność izolowania funkcja estetyczna może się stać - _ także czynnikiem zróżnicowania społecznego. Jest rzeczą znaną, że szczególnie silna wrażliwość na funkcję estetyczną i najbardziej intensywne jej wykorzystywanie charakteryzuje wyższe warstwy społeczeństwa pragnące wyróżnić się spośród warstw pozostałych (funkcja estetyczna jako czynnik reprezentacji). Tak samo znamienne jest wykorzystanie funkcji estetycznej w celu podkreślenia znaczenia przedstawicieli władzy i ich izolacji od reszty zbiorowości (szata samego władcy, względnie jego służby, jego siedziba itd.). Zdolność izolowania - właściwa funkcji estetycznej (albo raczej jej zdolność ściągania uwagi na rzecz lub osobę) - czyni z niej ważny element towarzyszący funkcji erotycznej. Można na przykład wskazać ubiór, zwłaszcza kobiet, gdzie czasem obie funkcje utożsamiają się bez reszty.

Tfinym wa»nym    funl-/-}.' rcfrtyryaej. jeU-Wy*-

woływane przez nią zadnyp)    Stąd jej zdol-

nosc ułatwiania i „uprzyjemniania” aktów, z którymi łączy się jako funkcja drugorzędna: świadczy o tym jej

5 — Wlród znaków