konspekt (1)

Powstanie filozofii w starożytnej Grecji znajdowało teoretyczną podstawę w wierzeniach religijnych, umiejętnościach praktycznych i regułach życiowych. Filozofia podjęła i rozwinęła problemy postawione w ramach religijno - moralnych rozważań o sprawiedliwości i o duszy, oraz w ramach religijno - poznawczych mitów traktujących o powstaniu świata. Filozofia nawiązała także do umiejętności praktycznych, które Grecy częściowo przejęli od ludów o starszej cywilizacji, a częściowo sami udanie rozwinęli. Grecy umieli mierzyć przestrzeń, uprawiać nawigację, prowadzić rachunki, leczyć itd., chociaż nie rozumieli istoty związków, których dotyczyły ich umiejętności. Ale w następstwie dysponowania takim materiałem musiało się pojawić dążenie do wytłumaczenia, dlaczego zachodzą określone zjawiska, a to oznaczało przetworzenie praktyki w teorię. Dużą rolę odegrały także reguły życiowe sformułowane pod koniec VII w. pne. przez Siedmiu Mędrców, dzięki którym Grecy przeszli mentalną transformację od społeczności łowiecko - pasterskiej do bardzo wysoko rozwiniętej cywilizacji i kultury ateńskiej. Sentencje sformułowane przez cieszących się dużym autorytetem mędrców głosiły przekonania mające regulować życie społeczne z pożytkiem dla jednostek i dla zbiorowości społecznych. Propagowali oni nowe wartości, eksponowali zwłaszcza umiar, rozsądek oraz wzgląd na drugiego człowieka i później etyka do tych zaleceń nawiązywała.

Pierwsze koncepcje filozoficzne pojawiły się w koloniach greckich około VII-VI w. pne. Początkowo rozpatrywano zagadnienia związane z powstaniem i naturą świata, dlatego etap ten nazywany jest filozofią przyrody. Przedstawiciele tego okresu bywają określani mianem naiwnych materialistów, pomimo że grecy nie posiadali jeszcze pojęcia materii. Byli oni przekonani o realnym istnieniu wyłącznie przyrody, charakteryzującej się materialnością siłą

życiem i duszą. Myślicielem, który rozpoczął dociekania filozoficzne był Tales z Miletu usiłując wyjaśnić pochodzenie

?

świata. Poszukując odpowiedzi na pytanie: co było na początku, jako pierwszy udzielił odpowiedzi nie mitologicznej, to jest nie odwołującej się do udziału bóstw. Wskazując na wodę jako na pierwotny, podstawowy element z którego wyłoniła się przyroda, Tales nie opierał się na religii, lecz na przyrodzonych ludziom możliwościach poznawczych. Uznawał wodę za konstytutywny element świata, ponieważ jest życiodajna. Najwyższą formą istnienia przyrody jest

życie, a warunkiem jego istnienia jest wilgoć; brak wody powoduje obumieranie przyrody. Spostrzeżenia te stanowiły

. .................... -...... - - — ---.......

przesłankę dla wniosku, że woda jest zasadniczym czynnikiem świata. Zasługa Talesa tkwi w postawieniu pytania i w sposobie odpowiedzi, a nie w samej treści odpowiedzi. Tales dążył do uzyskania teoretycznego wyjaśnienia postawionego pytania i w ten sposób realizował charakterystyczny dla myślenia filozoficznego cel poznawczy. Punktem wyjścia filozofii jest - jak później powie Platon - zdziwienie nad światem, a celem zdobycie prawdy. Filozofia pojawiła się jako rezultat bezinteresownego zainteresowania prawdą. Właśnie Tales uznawany jest za pierwszego człowieką który dążył do zrozumienia problemu i wszedł na drogę formułowania teorii, to jest zanalizowanych, dowiedzionych, uporządkowanych i spójnych twierdzeń, których wartość jest niezależna od praktycznych korzyści.

Następnym filozofem milezyjskim był Anaksymander. Dążył do odkrycia arche, czyli zasady świata. W pytaniu o zasadę chodziło już nie tylko o początek, lecz o to, co w przyrodzie od początku było, jest i będzie. Pojęcie to odnoszone było nie tylko do konstytutywnego elementu, ale oznaczało też czynnik decydujący o prawidłowości rządzącej światem. Anaksymander, jako pierwszy doszedł do wniosku, że zmienne zjawiska posiadają stałą naturę. Zmysłowe obserwacje dostarczają nam powierzchownej wiedzy o świecie, natomiast filozofia ma odsłonić jego konieczną i trwałą ale ukrytą istotę. Głosił, że zasadą świata jest bezkres, gdyż tylko on jako niewyczerpany i nieokreślony może stale wytwarzać zmienną przyrodę. Wskazanie na bezkres jako zasadę było świadectwem wielkiej wyobraźni i oryginalności myślenia posługującego się dedukcją i wychodzącego poza zdroworozsądkowe, „naturalne” ujmowanie świata. Bezpostaciowa i bezjakościowa zasada zawierająca w sobie wszystko, pozwalała zrozumieć

2