P1130632 resize

31

Dolny Śląsk to teren wczesnej fazy kultury unietyckiej, skąd w trakcie dalszego rozwoju kultura ekspanduje lub oddziałuje w kierunku północnym at do wybrzeży Bałtyku, przyczyniając się w większym lub mniejszym stopniu do powstania lokulnych grup I kultur, takich jak kujawska, iwieńska, grobsko-tmiardowska. Natomiast obszary Małopolski łącznie z Wyżyną Lubelską objęte są przez kultury należące również do wczesnobrązowcj cywilizacji Środkowoeuropejskiej, lecz stanowiące w jej obrębie razem z innymi zakarpackimi grupami osobny krąg o pewnych, chociaż niezbyt silnych tradycjach sznurowych. Nazywamy go w związku z tym episznuro-wym przy karpackim kręgiem kulturowym (i. Machnik 1967). Granica między obszarami rozwoju i wpływów kultury unietyckiej a kulturami episznurowego kręgu przykarpackiego przebiega w Polsce od górnej Odry, mniej więcej od okolic Opola, na północ wzdłuż Prosny i południowowschodnich granic Kujaw (ryc. 12).

W skład episznurowego przykarpackiego kręgu wchodzi w Polsce kultura Chłopice-Veseló, mierzanowicka i strzyżowska, a poza granicami naszego kraju tzw. grupa (kultura) nitrzanska w południowo-zachodniej Słowacji, koStańska we wschodniej Słowacji i poczapska w międzyrzeczu górnego Bugu i Dniestru. Wpływy zaś episznurowego kręgu szerzą się dość szybko w kierunku północnym na Mazowsze i Podlasie, docierając też na Kujawy i do wschodniej Wielkopolski, gdzie krzyżują się z innymi, idącymi np. z kręgu kultury unietyckiej.

I. KULTURA CHŁOPICE-VESELfi

Prawdopodobnie jeszcze u schyłku istnienia krakowsko-sandomierskiej grupy kultury ceramiki sznurowej pojawia się w Polsce niezbyt dawno wyodrębniona (J. Machnik 1963; A. Toćik 1963) kultura Chłopicc-Veselć, zwana niekiedy grupą (V. Budinskjr-Krićka 1965; i. Machnik 1967). Dała ona początek przemianom,-które doprowadziły do wykrystalizowania się wczesnobrązowych kultur w znacznej części naszego kraju i na terenach sąsiednich. Obejmuje ona w Polsce swoim zasięgiem dorzecze górnej i środkowej .Wisły, Bugu i górnej Odry mniej więcej po Opole; na zachodzie granica jej przebiega wzdłuż Prosny, natomiast na północy stanowi ją prawdopodobnie rubież Pojezierza Mazurskiego. Na południe od Karpat omawiana kultura zajmuje część zachodniej Słowacji i wschodnich Moraw, to jest obszary w dorzeczu Wagu i lewobrzeżnego dorzecza Morawy, poza tym

Ryc. 13. Mapka episznurowego przykarpackiego kręgu kulturowego

I - kabura Ckioplcc-Ytadi; 2 - kultury: Mleranowlce (0. Nitra (U). KoWany <IU): J - lokalna grupy kultury miarranowfckiaj: u - iwaoowtcka. * - tan-bórzacka, e - pkaiomka, d pocnpUa: 4 - kuKum uriylouaka: 5 - kultura iródccko-riloMucka;* ratou lulatuywnrdt oUdrtalywa* kultury Schuackao-

bars-Oliaa III