image053 (15)

B. Nirmtriko, Ktztafoentr aMnr, Wanrawi 200". ISBN 978-SJ.6OS02 -11 -8, C ly, WAIP200?

Synteza drOg uczenia się    107

Oto dlaczego dydaktyka współczesna nic jest zaprzeczeniem, lecz rozwinięciem dydaktyki tradycyjnej. W teorii kształcenia wielostronnego mieszczą się dość zgodnie i Herbart, i Dewey, a jest w niej także miejsce na późniejsze i przyszłe systemy kształcenia.

Spróbujmy ogarnąć (wytyczyć i poklasyfikować) treść uczenia się przedmiotów ogólnokształcących. W tym celu rozróżnimy:

1.    Wiadomości teoretyczne (np. zasady systemu dziesiętnego i pisowni języka ojczystego, prawa mechaniki i genetyki).

2.    Umiejętności teoretyczne (np. tworzenie dowolnych systemów liczbowych, interpretacja ortograficzna wyrażeń, przewidywanie ruchu ciał i dziedziczenia cech).

3.    Wiadomości praktyczne (np. algorytmy czterech działań arytmetycznych, typowe błędy ortograficzne, działanie wagi szalkowej, krzyżowanie gatunków roślin).

4.    Umiejętności praktyczne (np. posługiwanie się kalkulatorem i słownikiem ortograficznym, ważenie towarów w handlu, hodowanie roślin).

Na podstawie tego rozróżnienia można określić cztery modele uczenia się (Niemierko, 1994; Niemierko, 2002a, r. 4), zestawione w tab. 16:

Tabela 16. Cztery modele uczenia yę przedmiotów ogólnokształcących

NAZWA	KONSTRUKCJA	DROGA UCZENIA Się	GŁÓWNA CZYNNOŚĆ	TAKSONOMIE CELÓW
Alfo	Od wiadomości teoretycznych ku umiejętnościom praktycznym	przez przyswajanie (opisywanie)	Poznawanie pojęć	poznawcza i praktyczna
Belo	Od wiadomości praktycznych ku umiejętnościom teoretycznym	przez działanie (normowanie)	Próbce dziołonie	poznawcza i praktyczna
Cammo	Od umiejętności teoretycznych ku wiadomościom praktycznym	przez odkrywanie (wyjaśnianie)	Rozwiqzy wonie problemów	poznawcza i światopoglądowa
Delta	Od umiejętności praktycznych ku wiadomościom teoretycznym	przez przezywanie (ocenianie)	Uoprowianie świata	emocjonalna i światopoglądowa

Model alfa. wciąż najczęstszy w szkolnictwie wielu krajów, jest uczeniem się przez przyswajanie pojęć, czyli znaczeń określonych nazw, z intencją ukształtowania umiejętności praktycznych, co jednak, jak w przypadku Beaty, może się nie w pełni udać. Rozległa, ale niegłęboko zrozumiana wiedza szkolna może pozostać obok umiejętności praktycznych, rządzących się innymi prawami i ustop-niowanych według innej taksonomii celów.

wvzw.waip.com.pl

B. Nirmirtko. Ksztatam akotne, Waisawa 2007. isasj >J7S-83^0SO:.11 C by WA1P 2007

108 Rozdział J Jak przebiega wzenie się czynności?

Model beta. typowy dla wczesnej edukacji, przedmiotów artystycznych i kształcenia zawodowego, przenosi akcent uczenia się na proste działania praktyczne. Andrzej chce zawsze wiedzieć, co ma „konkretnie” wykonać, a rozważania teoretyczne odkłada na później, co zwykle znaczy, że na zawsze. Przechodzenie od wiadomości praktycznych do teorii przedmiotu wydłuża drogę uczenia się teorii, ogranicza jej rolę i zakres, jest mało „akademickie".

Model gamma jest odwróceniem modelu beta. Polega na odkrywaniu rzeczywistości, nieraz bardzo naturalnej i bliskiej, przez budowanie modeli teoretycznych i formułowanie hipotez, jest komplikowaniem rzeczy prostych po to, by stały jeszcze prostsze, co jednak często zawodzi. Odkrywca Dariusz i zręczny wykonawca Andrzej działają na przeciwnych zasadach, a więc trudno im się porozumieć. Niewiele łatwiej jest powiązać nieustanne poszukiwania teoretyczne (model gamma) z uczeniem się gotowych teorii (jak w modelu alfa).

Model delta jest odwróceniem modelu alfa. Działamy tu intuicyjnie i w szerokim zakresie, wiedzeni „potrzebą serca”, a wiadomości o świecie zdobywamy po drodze. Tak działa Celina, ale jej wiadomości, /.dobyte w toku akcji, są raczej skąpe i słabo uporządkowane. Logika umiejętności praktycznych nie jest bowiem czystą „logiką rzeczy” - jest przepojona emocjami i sytuacyjnie uzależniona. Bardziej przypomina światopogląd polityka niż specjalisty wybranej dziedziny nauki.

Synteza dróg uczenia się, dokonana według okoniowskiej teorii kształcenia wielostronnego, potwierdza założenie tej teorii (Okoń, 1967, s. 82): każda z czterech dróg jest wartościowa, gdy uda się ją powiązać z pozostałymi drogami. Każda z tych dróg stosowana wyłącznie, jako jedyna, powoduje jednostronność wykształcenia.

Podsumowanie

Uczenie się jest opanowywaniem określonych czynności. Czynność jest celowym zachowaniem się, jej wartość stanowi osiągnięcie celu. Gdy celem czynności jest dokonanie zmiany w otoczeniu lub w jej wykonawcy, mówimy o działaniu, a gdy działanie przynosi pośrednie i odroczone zaspokojenie potrzeb, nazywamy je pracą.

„Dydaktyka dnia powszedniego" traktuje uczenie się jako pracę, a warunki tej pracy są symbolizowane przez najróżniejsze metafory: od rygorystycznych - „więzienia” (Andrzej) i „klasztoru" (Dariusz), do liberalnych - „fabryki" (Beata) i ucznia „wolnego wędrowca” (Celina). Wszakże nawet demokratyczna metafora „ogrodu” (Touhy, 2002) nie jest wizją idealnej harmonii, gdyż rośliny są przecież bierne, a ogrodnik musi zwalczać chwasty.

Zasadnicze znaczenie dla ucznia ma spostrzeganie stawianych mu zadań, będących powiązaniem jego potrzeb z celami szkoły. Pod tym względem nasi uczniowie są zróżnicowani (tab. 17).