image024 (31)

B. Nirmsftko. Kataiatrre szbcine. \Xanrawj 200”. ISBN 978-Kł^QS0?-ll-8. -C ty, WAIP200?

Trzy «yle vr)vhowar*3    49

1.    Styl autorytarny. Polega na władzy rodziców, najczęściej ojca. Sprawowanie tej władzy to jednoosobowe decyzje i dokładna kontrola ich wykonania. Polecenia przeważają tu nad zachętami, a opór jest surowo karany. Dziecko uczy się posłuszeństwa oraz tego. że „ktoś musi kierować". Charakterystyczne jest powielanie się tego stylu w kolejnych pokoleniach - po przecierpieniu „swego” ofiara przemocy odgrywa się w przyszłości na słabszych od siebie: własnych dzieciach, podwładnych, wszystkich młodszych (zjawisko „fali").

Autorytarnie jest wychowywany Andrzej. Często odczuwa wrogość wobec otoczenia, a demonstruje uległość, gdy musi. Bywa trudnym obiektem działań edukacyjnych szkoły, bo jest ona dla niego zarazem zbyt wymagająca i zbyt pobłażliwa. \^Tie potrafi stać się członkiem koleżeńskiej wspólnoty dydaktycznej, regulującej uczenie się.

2.    Styl demokratyczny. Polega na uzgadnianiu stanowisk w ważnych sprawach rodzinnych. Dziecko uczestniczy we wszystkich naradach domowych, a jego głos się liczy, gdy rozumie kwestię. Rodzice proszą dzieci o własne pomysły lub przedstawiają im kilka sposobów działania, do wyboru. Przedłuża to wydatnie proces podejmowania decyzji, ale zapobiega konfliktom i dobrze przygotowuje młodzież do życia społecznego. Typowa jest tu odpowiedzialność za siebie, także pod nieobecność rodziców.

Demokratyczne są rodziny Beaty i Dariusza, choć każda na swój sposób. Pierwszą zaprzątają sprawy gospodarcze. Beata uczy się podejmować kwestie bytowe i przyczyniać do wspólnego dobra. Uczy się też wysokiej wartości rodziny, co przeniesie na stosunki w szkole. Dariusz uczy się rozwiązywać problemy teoretyczne i nie przejmować się codziennością. Tylko dzięki wysokim zarobkom rodziców udaje mu się żyć tak jednostronnie.

3.    Styl liberalny. Polega na ograniczeniu ingerencji rodziców w sprawy dzieci. Bywa to nieprzewidzianym skutkiem nadmiernej troskliwości w okresie wczesnego dzieciństwa. Dojrzewając, pociechy starają się „zejść z oczu" i poszerzyć swobodę działania. Ten styl bywa też skutkiem nadmiernego zaangażowania rodziców w innej dziedzinie życia łub braku rodziców. Dziecko uczy się walczyć

0    swoje, bo przy braku dokładnej kontroli jego upór, prędzej czy później, zwycięża. Znacznie trudniej jest w ten sposób pokonać nauczycieli.

Liberalizm rodziców Celiny jest szkodliwy dła jej brata, który sądzi, że zawsze będzie miał łatwe życie. Ją pochłania działalność koleżeńska i szkolna. Celina lekceważy trudności, nie potrzebuje pomocy. Jest wesoła, rozsądna, pewna siebie

1    niepodatna na żadne sentymenty. Może właśnie brak uczuć jest jej największa stratą, poniesioną w rodzinnym wychowaniu?

wvAv.waip.com.pl

B. Nirnuerko, Katotatm aiołne, Waniawa 2007. ISBN >l78-83-ĆOao:.| 1 -8. C ly« WAlP 21X1?

50 Rozdział 2. Poznajmy się Niżej uczniów I nauczyciele

Błędy wychowawcze rodziców

Błędami popełnianymi przez rodziców i nauczycieli zajęła się Antonina Gu-rycka {1990). Według niej błąd wychowawczy jest zachowaniem wychowawcy powodującym jawne lub ukryte zaburzenie jego interakcji z wychowankiem. Interakcja wychowawcza jest współdziałaniem wychowawcy i wychowanka, mającym dodatnie skutki rozwojowe dla wychowanka. Ukrytym skutkiem jej zaburzenia jest „zaciemnienie obrazu wychowawcy", a jawnym - zaprzeczenie jego roli, czyli przejściowe (dziecko awanturuje się lub nie odzywa się do rodziców) lub ostateczne („żyjmy obok siebie”) zerwanie interakcji.

Błędy wychowawcze uporządkowała autorka w „koło błędów" według trzech wymiarów:

1.    Akceptacja emocjonalna: wysoka („żar uczuć") czy niska („lód")?

2.    Obiekt koncentracji: dziecko czy rodzice?

3.    Koncentracja na zadaniach rozwojowych dziecka: wysoka czy niska? Ponieważ dwa ostatnie wymiary (2. i 3.) są wysoko skorelowane dodatnio

(wysoka koncentracja na zadaniach dziecka jest koncentracją na dziecku, a niska koncentracja jest wysuwaniem się rodziców na pierwszy plan), ośmioklasową (2 x 2 x 2) klasyfikację Guryckiej można przedstawić w czterech polach (tab. 4):

Tabela 4. Klasyfikacja błędów wychowawczych według A Gtryckiej

WYMIARY BŁĘDU	AKCEPTACJA EMOCJONALNA DZIECKA WYSOKA NISKA
wysoka KONCENTRACJA NA DZIECKU 1 JEGO ZADANIACH ROZWOJOWYCH niska	Idealizocja dziecka Wyręczanie	Rygoryzm Agreija
	Beziodnotf Eksponowanie siebie	Hamowanie aktywności Obojętnoit

W tabeli 4 kursywą zaznaczono błędy, jakie można przypisać rodzicom czwórki naszych bohaterów. W dwu przypadkach te błędy są duże, łatwo dostrzegalne, mocno wypaczające interakcje wychowawcze:

Agresja ojca Andrzeja, czyli atak słowny lub fizyczny na chłopca, skutkuje widzeniem ludzi w kategoriach „silny" - „słaby". Andrzej, najmłodszy z braci, staje się „silny", przetrzymując atak, a potem szuka „słabych", by wypróbować swą siłę. Nie rozumie tolerancji, kompromisu, „dobrego serca" - podejrzewa w nich fałsz lub podstęp. Czy można się więc dziwić, że nudzą go wszelkie „czy-tanki”, a denerwują klasowe dyskusje?