IMG53

mógł się dowiedzieć o jego imieniu. Można więc temu wierzyć, tem pewniej, że w kronice Galla czytamy spółcześnic jeszcze o dwóch Magnusach, obu wysokich dostojnikach, co Świadczy te to było imię w Polsce znane i używane, lubo zapewne tylko w znaczniejszych domach. Z tych dwóch, u Galla, był jeden wojewodą mazowieckim pod Krzywoustym, zaś drugi, starszy, był w roku 1093 komesem wrocławskim i wojewodą śląskim (nomen ducarus), oczywiście z nominacji Hermana'"'. Żaden z tych dwóch nic mógł być ojcem Stanisława; gdy jednak wiadomo żc imiona trzymały się wtedy w rodzinach, przeto jest rzecz możliwa, że Magnus wrocławski był może bratem Stanisława (imiennikiem ojca), i dlatego przez Hermana protegowany. Ale warto przypomnieć, co o nim pisze Gallus, właśnie do roku 1093; oto: żc kiedy Judyta Hetmanowa (Salijska) oddała młodego Zbigniewa na naukę do klasztoru - iżby był księdzem; wcale rozumnie ze względów politycznych — zaś Brzetysław Czeski wykradł go ztamtąd aby mieć w ręku narzędzie, więc Magnus był w porozumieniu z Brzetysławem (przeciw Judycie i Sieciechowi) na rzecz powrotu Zbigniewa do Polski- Wrócę do tego poniżej.

Z innej strony — w Katalogu biskupów krakowskich mamy wiadomość, ze ten ród, z którego pochodził Stanisław, nazywa! się tj. wołał się godłem (prodama) "liirzyna²⁸⁸. Jest wiadomość wcale pewna, bo można ją sprawdzić innemi jeszcze świadectwami, które przytoczę zaraz niżej, liirzynowie był ród małopolski, z którego rozrodziło się do końca czternastego wieku około trzydzieści domów, osiadłych po części w powiecie proszowskim, a głównie na Radgórzu krakowskiem, nad Rabą i Dunajcem. Co znaczy »1urzyna«, tego nie umiem wyjaśnić²⁸⁷, i nie chcę twierdzić, że takie godło istniało już w jedyn as tym wieku za czasów Stanisława, lubo też nie ma powodu temu zaprzeczać. Zaś owe trzydzieści domów — w czternastym wieku nie było między niemi żadnego znaczniejszego urzędem czy majątkiem — znamy je ztąd, iż niektórym zarzucano że nie są szlachtą, więc bronili się przed sądem, powołując na świadectwo stryjców i krewniaków, jako ze są Turzynnmi²⁸⁸. Wymienię tu najdawniej znanych, aż do roku 1404:

1389. Maciej z Cianowic,

Czasław z Mokrzysk,

Mściwój z Mokrzysk,

Stanisław ze Swieradza²⁸⁹.

consccravit. quae nuper tempore domini Ywonis cracoviensi» cpiscopi prac vctustate corruit. Hanc nos quoque vidimus ct vcrbum Domini in ca populo praećłicavimus. Et haec ipsis (heredi-bus et) incołu terroe adjacentibus protestantibus audi ta sufficiunt.

Gallus II. 4 i 49.

^ MPH Ili, 242 sq-

^2a' Raczej odkładam tę sprawę do innej pracy, o Godłach.

^m Ulanowski. Inscriprioncs clenodiales (PP. Pomniki VII) ob. wedle indeksu na str. 625 s. v. lursina.

^w Hclccl: Zapiski sądowe (PP. Pomn. I). Nr. 258.

1401. Jan z Nosaczowic,

Stanisław z Gródka,

Swteszko z Nieznamirowic²*⁰.

1404- Jan syn Tomka z Mokrzysk,

Piotr z Łukawicy,

Miroszko i Jan z Druszkowa,

Mikołaj z Męciny²*¹.

O Janie Nosaczowskim (1401) zeznali świadkowie pod przysięgą; ze jest klejnotu * de clenodio sancti Stanislai; i tak samo o Janie Mokrzyskim (1404); zaś o Druszkowskich (1404), którzy pisali się także Dobrocicskimi, spomnia! Długosz kilkakrotnie; że to jest ród - genus sancti Stanislai²*². Była widocznie sprawa powszechnie wiadoma i uznana. Najwięcej interesu budzą jednak Mokrzy-scy, ile że Mokrzyska liczyły się do parafji Szczepanowa, zkąd wedle Kieleckiego pochodził biskup Stanisław²”; nie dość, mieli też Mokrzyscy w samym Szczepanowie działy dziedziczne, i prawo patronatu w kościele parafialnym²*⁴. Sięgając zaś głębiej wstecz dochodzimy, żc same Mokrzyska to był w tej rodzinie nabytek nowszy, uzyskany dopiero w roku 1364, kiedy pięciu braci rodzonych: Mikuł, Mszczuj, C z a s ł a w, Andrzej i Jaśko (Czasław i Mściwój świadczyli w roku 1389 jako lurzynowie) uczynili z królem Kaźmirzcm taką zamianę, że otrzymali od niego Mokrzyska, a ustąpili mu Czasławice, wieś nad Rabą, dwie mile od Szczepanowa, co było ich dawniejsze dziedzictwo²”. Przywodzę tę wiadomość dlatego, że sama nazwa miejscowa dawniejszego dziedzictwa rzuci niejakie światło na dzieje tego domu Mokrzyskich, Szczepanowskich i Czasławskich wstecz do dwunastego wieku. Albowiem nazwa Gzasławice oznacza, że kiedyś jakiś Czasław osadził w tej wsi swoich ludzi poddanych, których z tego powodu nazwano Czasławicami- Mogło to być w trzynastym albo i dwunastym wieku, albo jeszcze dawniej. Ale otóż imię Czasław (nie Czesław) było takie rzadkie, że oprócz tych dwóch tj. owego z roku 1364, i tamtego który był założycielem Czasławic, juz więcej nie znaleźć tego imienin w materjale dyplomatycznym małopolskim²”.

»® Tamie (PPP. 11). Nr. 7-31.

Tamie Nr. 1062.

>*' Liber Beneff. II, 253.

*•’ Pnwióski: Małopolska 57.

²⁴⁴ Odnośne dokumenty, znane tylko w regestach, znajdują się w Kodeksie Dyplomatycznym Sławuckim Tom II, Nrr 75. 82 i 98: 1) 1398 Swiętochna cum fratribus suis portione* seu sories in Szczepanów et Mokrzyska sitas dwidit; 2) 1400 nobilis Swiętochna sprzedała totas purtes hereditntis suae in Mokrzyska et Szczepanów cum omni jurepntionatus ecclesiac in Szczepanów: 3) nobilis Pełka de Mokrzyska heres sprzedał suas partes in Mokrzyska et Szczepanów.

^; *** Tamże Nr- 34; jest także tylko regest. NB. jeden z pięciu braci, Czasław, nazwany tu mylnie Czesławem; żc to błąd. tego dowodzi przywiedziona wyżej zapiska sądów a z roku 1389. r * Powołuję się w tern na Piekosirtskiego Indeks do dzieła: Rycerstwo Małopolskie, przy tomie III.

207