IMG55 (4)

76

Anita Pałubicka

filozofii humanistyki¹. W czasach rozpoczynających się mniej więcej od połowy gj aederndzjesiarycb płynęły ze strony filozofii, coraz bardziej ustępującej przed rem tzw. postmodernizmu (nom mai izm lingwistyczny neopragmatystów, poststruk-ruraltzm), sygnały zniechęcające do stawiania tak fundamentalnych pytań, interesowały Profesora. Ze swej strony uważałam i uważam, że chociaż nie mm^ już dziś liczyć tak ufnie jak ongiś na możliwość uporania się z kwestiami typ* fundameniahstyczncgo (pod tym względem zgadzam się z tzw. pastmodenuzmcnj, to jednak analiza filozoficzna refleksji humanistycznej, refleksji próbującej śznlag swej jedności w obraniu za przedmiot swych badań specyficznego zjawiska - proces* zwanego kulturą, dąsie pozostaje pomocna dla humanistyki akademickiej jako dziedziny kultury (skądinąd poświęconej również poznawaniu kultury), odróżni^ytj się zasadniczo od literatury - fikcji fabularnej czy felietonu. Tu znajduje się mój punkt widzenia, który rezygnuje z fundamentalizmu, ale w innym miejscu lokuje humanistykę akademicką, w innym zaś działalność artystyczną.

1

Wychodząc z powyższego punktu widzenia, spójrzmy na znalezisko archeologiczne w perspektywie dwóch różnych jego opisów. W jednym z nich owo znalezisko będzie przedmiotem fizycznym (w terminologii archeologicznej — opis formy), zaś drugi opis uwzględniał będzie sposób użycia owego znaleziska (w terminologii archeologicznej — funkcję), a raczej sposoby jego użytkowania w danej społeczności. Pierwszy opis określę mianem fizykalistycznego, a drugi — mentalnego. Obie nazwy nie są przypadkowe; użyłam ich dla podkreślenia związku między niniejszymi rozważaniami, a tradycją filozofii analitycznej, która od czasów B. Russella próbowała nakreślić, bez powodzenia zresztą, związek logiczny (tzw. rekonstrukcja logiczna opisu drugiego przez pierwszy) między obiema deskrypcjami.

Punkt ciężkości opisu fizykalistycznego położony jest na ujmowaniu znaleziska archeologicznego jako przedmiotu fizycznego, czyli określonej porcji materii występującej w danym czasie i zajmującej pewną przestrzeń (archeologiczny opis formy zabytku). Obiekt fizyczny posiada kształt, wielkość, masę, ruch oraz własności bardziej subiektywne: jak barwę, smak czy dźwięk. Łatwo zauważyć, iż z tym rodzajem opisu archeolog czuje się swojsko, ponieważ wykonywał go od zawsze (opis taki towarzyszył archeologii od momentu jej powstania) i, co więcej, utożsamiał -z nauką. Dostarcza on zasad dla przeprowadzania wszelkiego typu klasyfikacji i typologii znalezisk archeologicznych, którymi stają się wskazane cechy pojedyncze lub całe ich zestawy. Ograniczenie opisu fizykalistycznego do wymienionych cech sprawiało, iż nabywał on charakteru intersubiektywnego nie tylko dla wszystkich specjalistów ale też i poza ich gronem, np. dla „człowieka z ulicy”, i traktowany był

1

A. Pałubicka, S. Tabaczyński, Społeczeństwo i kultura jako przedmiot badań archeologicznych, [w:] Teoria i praktyka badań archeologicznych, W. Hensel, G. Donato, S. Tabaczyński (red.), I, Wrocław 1986: 57-183.