IMG157 (2)

i w ten sposób odzyskuje z powrotem beczkę (270).

XIV. Bohater wchodzi w posiadanie magicznego środka. Określenie: przekazanie, otrzymanie magicznego środka (CHa6>KeHHe, nojiyneHHe BOJimeÓHoro cpeflCTBa), symbol: Z.

Jako środki magiczne mogą służyć:

£. Zwierzęta: koń, orzeł i inne.

2.    Przedmioty, z których wyłaniają się magiczni pomocnicy, np. krzesiwo z koniem lub pierścień z junakami.

3.    Przedmioty o magicznej właściwości, jak np. kije, gęśle czy kule.

4.    Walory darowane bezpośrednio, jak np. siła lub zdolność przemieniania się w zwierzęta.

Wszystkie te obiekty przekazywania nazywamy — na razie umownie — środkami magicznymi. Przekazywanie może występować w następujących formach:

1. Środek jest przekazywany bezpośrednio (Z¹). Bardzo często takie przekazywanie ma charakter nagradzania. Starzec daruje konia; zwierzęta leśne ofiarowują swoje młode itp. Czasem bohater zamiast otrzymania zwierzęcia uzyskuje zdolność przemienienia się w nie⁵. Niektóre bajki kończą się w momencie nagrodzenia. W takich wypadkach dar stanowi pewną wartość materialną, a nie

⁸ Szczegółowe omówienie tej sprawy znajduje się w rozdz. VI.

środek magiczny (z¹). Jeśli reakcja bohatera była negatywna, przekazywanie może nie nastąpić (Z_n9i) albo zmieni się w okrutną zemstę. Bohater zostaje pożarty, zamrożony, z jego skóry na plecach wycina się pasek, bohatera wrzuca się pod kamień itd. Symbol: Z_cont_r.

2.    Środek zostaje wskazany (Z²). Starucha wskazuje dąb, pod którym znajduje się okręt latający (144); starzec wskazuje chłopa, u którego można otrzymać magicznego konia (138).

3.    Środek zostaje wykonany (Z³). „Czarownik wyszedł na brzeg, narysował na piasku łódź i powiada: «Widzicie, bracia, tę oto łódź?» — «Widzimy!». — «Wsiadajcie do niej!»” (138).

4.    Środek zostaje sprzedany albo kupiony (Z⁴). Bohater nabywa magiczną kurę (195), psa i kota (190). Formą pośrednią między kupnem a zrobieniem przedmiotu jest wykonanie go na zamówienie. Bohater zamawia w kuźni łańcuch (105). Taką sytuację oznacza się symbolem Z⁴3.

5.    Środek magiczny przypadkowo trafia do bohatera (bohater znajduje środek) (Z⁵). Iwan widzi w polu konia, dosiada go (132); bohater natrafia na drzewo z magicznymi jabłkami (192).

6.    Środek nieoczekiwanie sam się ukazuje (Z⁶). Bohater nagle dostrzega schody wiodące na górę (156). Szczególną formę samoistnego ukazania się środka stanowi jego

93