IMGh59 (3)

Stworzenie świata, pierwsze boskie dzieto, byto przedstawiane głównie w iluminowanych rękopisach oraz w monumentalnej sztuce dwunastowiecznej.

Stworzenie świata

Miejsce Pierwotny chaos

Epoka

Początki świata

Postacie

Bóg

Źródła

Księga Rodzaju 1,1-2,3

Księga Rodzaju rozpoczyna się poetyckim opisem, przedstawiającym boskie dzieło stworzenia świata z pierwotnego chaosu. Bóg rozpoczął stwarzanie świata od uformowania ziemi i nieba, oddzielając światło od ciemności, które nazwał dniem i nocą. Następnego dnia Pan oddzielił górne wody firmamentu od dolnych, trzeciego zaś sprawił, że z mórz wynurzyły się lądy. Stwórca postanowił też powołać do życia na ziemi najrozmaitsze gatunki roślin, rozmnażających się i dających owoce. Czwartego dnia, aby rozróżnić dzień od nocy, Bóg postanowił stworzyć światła odpowiadające porom

Warianty i modyfikacje Stworzenie świata. Kolejne fazy dzieła stworzenia mogły być połączone w jedną scenę bądź podzielone na poszczególne epizody. Bóg bywał wyobrażany w geście mierzenia ziemi cyrklem, symbolizującym akt stworzenia. Ukazywano go również jako oko, dłonie i stopy, z których emanuje światło na ciemności chaosu.

Ikonografia Bardzo obszerna, szczególnie często spotykana w iluminowanych rękopisach, płaskorzeźbach zdobiących portale oraz na gotyckich witrażach

dnia, a obok Słońca i Księżyca umieścił na nieboskłonie gwiazdy. Piątego dnia zdecydował się zapełnić wody i niebo różnorakimi stworzeniami. Stworzył zatem ryby i ptaki i uczynił je płodnymi, by

się rozmnażały.

Kolejnego dnia postanowił, że

również ziemia powinna być zamieszkana przez najróżniejsze żywe istoty i stworzył zwierzęta. Na końcu Bóg uznał za słuszne stworzyć człowieka, aby panował nad wszelkimi stworzeniami w morzu, na ziemi i w powietrzu. Wykonawszy całą pracę, siódmego dnia Bóg odpoczywał i uczynił ten dzień świętem na znak zakończenia dzieła stworzenia.

Stworzenie świata

W głębi sceny przedstawiającej wygnanie z raju ziemskiego rośnie siedem drzew ze złotymi owocami.

Wszechświat obejmuje wszystkie sfery, a nie tylko kilka wybranych kręgów. W środku znajduje się sfera ziemska, którą otaczają różnobarwne koncentryczne sfery, zieleń wody, błękit powietrza, czerwień ognia, kręgi siedmiu planet i zodiak.

W dolnej części kompozycji wyobrażone zostały cztery rajskie rzeki: Piszon, Gichon, Tygrys i Eufrat.

Bóg Ojciec w otoczeniu dwunastu aniołów, I należących do chóru cherubinów, wskazuje palcem prawej dłoni na wszechświat.

Z racji swojej wiedzy cherubini byli kojarzeni z zakonem żebraczym dominikanów, co spowodowało pojawienie się hipotezy, że predella pochodzi z kościoła należącego do tegoż zakonu.'

Anioł, z niejasnych przyczyn nagi, wygania pierwszych rodziców z ogrodu Eden, w którym rosną malutkie symboliczne rośliny: goździki i poziomki, często występujące w wyobrażeniach raju. Krzew róży, oplatający się wokół drzewa pomarańczy, symbolizuje rajską niewinność, a lilia czystość.

Dwa zające symbolizują zarazem rozwiązłość i niewinność. I

◄ William Blake, Stworzenie świata, 1824 r., Manchester Whitworth Art Gałlery.

▲ Giovanni di Paolo, Stworzenie świata i wygnanie Adama i Ewy z raju, ok. 1445 r., Nowy Jork, Metropolitan Museum of Art, Robert Lehman Collection.

13