medsadowa5

Wyciąg z tuj rośliny bywał stosowany do przerywania ciąży. Objawy zatrucia — to wymioty, biegunka, bóle brzucha. Przyczyną zgonu jest porażenie ośrodka oddechowego. Zatrucia spotyka się także wśród zwierząt domowych.

Rosnące w Indiach drzewo kulczyba (Strychnos nux vomica) ma nasiona, które zawierają ok. 3% alkaloidów, główniefstry c_hnipę i(brucynę.Strychninę można spotkać także w niektórych innyckroślmachw egzotycznych krajach (Filipiny, Jawa). Najczęściej w obiegu występują jej sole, np. azotan strychniny. Ma wybitnie gorzki smak. Już 0,1—0,3 g strychniny stanowi dawkę śmiertelną.

W dawkach toksycznych wywołuje niepokój, duszność, trudności w mówieniu, sztywność mięśni, szczęki i grzbietu. Wreszcie napadowo występują gwałtowne i bardzo silne tężcowe kurcze mięśni pod wpływem różnych bodźców, zwłaszcza dźwiękowych i świetlnych. Tułów wygina się w takim ataku kurczów ku tyłowi. Kurcze te są bardzo bolesne. Silny kurcz mięśni oddechowych powoduje zatrzymanie oddechu i śmierć przez uduszenie. Azotan strychniny jest stosowany w lecznictwie jako środek działający pobudzająco (ośrodkowo).

Sporysz (Secale cornutum) jest przetrwalnikiem grzybka, pasożytującego na kłosach zboża, głównie żyta. Ma postać czarnych, nieco wygiętych narośli, długości ok. 2—4 cm. Sporysz zawiera alkaloidy, stosowane jako środki przeciwkrwotoczne w ginekologii i położnictwie (ergotamina, ergometryna). Wśród alkaloidów sporyszu znajduje się kwas lizergowy, którego związkiem pochodnym jest LSD₂₅ (patrz: 8.3.6.2J. Kilka graifiów sporyszu może być śmiertelne dla dorosłego człowieka. W zatruciu — oprócz.bólów głowy, nudności, wyrniotówibiegunki — występują zamroczenia, majaczenia i drgawki. Przyczyną zejścia jest porażenie ośrodka oddechowego. W zatruciach przewlekłych spotyka się zwłaszcza zgorzel tkanek jako następstwo skurczu naczyń krwionośnych. Niekiedy zatrucie~przejawia się w kurczach (najady padaczkowe). Zatrucie sporyszem spotyka się także obecnie w przypadku zanieczyszczerua~niflf mąki. Mają one wówczas charakter masowy.

Tytoń (Nicotiana tabacum) należy do rodziny Psiankowatych. Zawiera bardzo silnie toksyczny alkaloid — nikotynę. Dawka 0,05 g nikotyny, która w stanie wolnym ma postać gęstej, oleistej, bezbarwnej cieczy, jest dawką śmiertelną w przypadku przyjęcia doustnego. Nikotyna resorbuje się także przez skórę, przechodzi do mleka karmiących matek. W zatruciu ostrym występują zawroty głowy z nudnościami i wymiotami oraz osłabieniem kończyn dolnych. Może także pojawić się obfite pocenie się, ślinotok oraz biegunki. Występują poważne zaburzenia krążenia. Po większych dawkach pojawiają się drgawki. Przyczyną zejścia jest zwykle porażenie oddechu lub mięśnia sercowego. W zatruciach przewlekłych, w tym u palaczy, na pierwszy plan wysuwają się skurcze naczyń krwionośnych i zaburzenia układu krążenia (choroba wieńcowa i zawał serca) oraz choroby nowotworowe, głównie rak płuc.

8.3.7. Pestycydy

Do bardziej dziś rozpowszechnionych substancji chemicznych należą pestycydy, czyli środki stosowane do niszczenia różnych szkodników. Dzięki nim zwiększa się wydatnie produkcja rolna i hodowlana, zmniejszają straty podczas magazynowania różnych produktów, a pośrednio środki te chronią także zdrowie ludzi i zwierząt (np. likwidacja chorób przenoszonych przez pasożyty). Pestycydy, znane i stosowane także w czasach dawniejszych, zyskały dużą popularność, począwszy od II wojny światowej.

Wśród pestycydów największą chyba grupę tworzą i n n « k t y £ y d.y, czyli środki owadobójcze. Ogromną rolę odegrał wśród tych środków 1_>L)T (polski odpowiednik Azotox), przedstawić lei związków pollchlorowych, dziś |\u wycofany ze względu na dużą oporność rin czynniki atmosferyczna I biologii /no powodującą Jego kumulację w biosferze oraz podejrzenie, że środek ten może by, kancerogenny. Nadal są jednak stosowane inne węglowodory poltchlorowe aczkolwiek w mniejszej niż dawniej skali.

Ich miejsce zajęły estry kwasu fosforowego lub tiofosforowegn, klnie głównie blokują cholinesterazę. Odznaczają się one dużą toksycznością, nl< równocześnie dość szybko rozkładają się w środowisku pod działaniem wilg,,, i oraz odpowiednich układów enzymatycznych żywych komórek. Omawiane estry mają zdolność przenikania przez nie uszkodzona skórę. Inna grupa środków owadobójczych — to związki pochodne k w ajsu k a r Ba min o j^e g o.

Kolejna grupa pestycydów — to fungicy^y,'~ćzyrr środki grzybobójcze, używane m.in. w rolnictwie do zaprawiania zboża siewnego oraz impregnowania różnych materiałów dla ochrony przed pleśnią. Wśród fungicydów niesławną karierę zrobiły organiczne połączenia rtęci, zwłaszcza związki metylortęciowe. odznaczające się dużą toksycznością (głównie działanie neurotoksyczne).

Herbicydy — środki chwastobójcze, mają także znaczenie w praktyce toksykologicznej ze względu na znaczne rozpowszechnienie. Wśród nich na u wn< pj zasługują chlorowane związki pochodne kwasu fenoksyoctowego (m.in. polaki preparat Pielik). Środki do zwalczania gryzoniów (rodentycydy) są kolejną, bardzo rozpowszechnioną grupą substancji, stosowanych zwłaszcza w różnyi h akcjach deratyzacyjnych. Należą tu np. fosforektynku, a także spotykane Jen/., , <• niekiedy węglan baru czy siarczan talawy,— wycofane ze względu nu dl rżą toksyczność.

Pestycydy stanowią również zagrożenie dla człowieka. Znane są przypadki zatruć przewlekłych, także ostrych, będących następstwem różnych omy lal, samobójstw, a nawet działań przestępczych.

8.3.8. Zatrucia pokarmowe

Zatrucia pokarmowe na tle bakteryjnym są następstwem spożycie pokarmów skażonych drobnoustrojami, wytwarzającymi różne toksyny. Im diir/.s/ \ okres dzieli spożycie takich pokarmów od momentu wystąpienia objawów chorobowych, tym bardziej niebezpieczne jest zatrucie.

Gronkowce (Staphylococci) wytwarzają toksynę, substancję białkową, rlnśi oporną na działanie kwasów i zasad, a nawet zwykłe pasteryzowanie. Bardzie) niebezpieczne są bakterie z grupy Salmonella i inne Gram-ujemne. Ich toksyny ,ą również oporne na działanie podwyższonej temperatury. Typowe objawy lak leli zatruć pokarmowych — to gwałtowne i ostre zaburzenia żołądkowo-jelitow,' (wymioty, biegunki). W przypadku drobnoustrojów Gram-ujemnych objawom zatrucia towarzyszy wzrost temperatury ciała.

Niezależnie od działania toksyn bakteryjnych może wystąpić zwykłe zakażeni' tymi drobnoustrojami, z odpowiednimi objawami chorobowymi.

Obraz kliniczny omawianych zatruć pokarmowych może sugerować zatrucie innymi substancjami chemicznymi, np. arszenikiem. Zakażeniu mogą ulegat bardzo różne potrawy, a więc mięsa (w tym wędliny, drób, ryby), ser, jaja, Jarzyny, a nawet leguminy (kremy, lody) wadliwie przechowywane. Do badań diagnosty y nych (mikroskopowych) zabezpiecza się przede wszystkim podejrzane potrawy Badania takie muszą być przeprowadzane bardzo szybko.

Jeszcze bardziej niebezpieczne, w tym także dla życia, są zatrucia pokarmowe, wywołane Jarlem produkowanym przez Clostrldlum holaJlinittt, Jad ton, zwany