nr5 (2)

że bawią się, ale obok siebie, np. tymi samymi zabawkami. Wspólnej zabawie, co prawda, mogą towarzyszyć konflikty, zachowania agresywne, ale niezmiernie ważne jest to, że dzieci odkrywają przyjemność ze wspólnego działania oraz doświadczają, że działanie z rówieśnikami jest inne, niż działanie w pojedynkę.

. Można przyjąć, iż dzieci w zabawie zdoby-; wają pierwsze doświadczenia związane ze ! współpracą. Wspólne działanie ma częściej i miejsce pomiędzy dziećmi, które się lubią. Nierzadko można zaobserwować dzieci, które ; chcą iść razem w parze, siedzieć przy stoliku czy wykonywać razem ćwiczenia gimnastycz-: ne. Z badań Roberta Hinde’a (cyt. za: Bee,

; 2004) wynika, że połowa dzieci czteroletnich j regularnie bawiła się z jednym wybranym dzieckiem. Oznacza to, że dziecięce sympatie : i antypatie mogą wpływać na podjęcie wspól-; nego działania i na jego jakość. Istotne jest to, i że już u dzieci w wieku przedszkolnym pierw-\ sze przyjaźnie zawiązują się między rówieśni-

1    kami tej samej płci.

Kontakty rówieśnicze wymuszają kontrolowanie i porównywanie punktów widzenia uczestników działania, toteż przyczyniają się do kształtowania umiejętności współdziałania.

:?

T\

2

I Można również dostarczyć dowodów, że

•f    -j    '

4 styl działania chłopców różni się od stylu j dziewczynek. Styl działania dziewczynek cha-

/I

jrakteryzuje wspieranie partnera, wyrażanie (aprobaty dla jego działań, podsuwanie pomysłów. Taki styl sprzyja równorzędności pomie-jdzy dziećmi i zacieśnieniu więzi. Chłopcy preferują styl zawężony (ograniczony), który jwyraża się w sprzeczkach, popisach, wtrącaniu

o

jsię, co skraca czas współdziałania, jak i sprzy-

jja przejmowaniu inicjatywy przez jednostkę

*

pilniejszą oraz prowadzi do wycofania się "partnera z interakcji (tamże, s. 241).

Badania Grace W. Shugar (1989) pozwalają spojrzeć na działanie dzieci z inną osobą

(rówieśnikiem, dorosłym) pod kątem różnych typów interakcji. Można wyróżnić kilka typów interakcji w toku działania dzieci, które wykonują wspólnie zadanie:

□    Dziecko realizuje własną linię działania bez związku z działaniem rówieśnika /rówieśników/;

□    Dziecko uczestniczy w linii działania innego dziecka, innych dzieci;

□    Dziecko włącza inne dziecko (dzieci) jako partnera (partnerów) działania;

□    Dziecko z rówieśnikiem / rówieśnikami/ realizują wspólną linię działania.

Ostatni typ interakcji odnosi się do współpracy dzieci i możliwy jest w przypadku takiego poziomu intersubiektywności pomiędzy nimi, który jest wynikiem dochodzenia w toku działania do podzielania wspólnych znaczeń (Tudge, Rogoff, 1995). Wyłanianie się pewnego poziomu intersubiektywności pomiędzy dziećmi pozwala im wymienić myśli przy użyciu języka, dostrzec wspólny celu, jak i włączyć się w realizację wspólnego działania.

i

i

:

i

i

i

i

i

Zakończenie

Dla prawidłowego rozwoju dziecka, oprócz relacji z kochającymi rodzicami i mądrym na- j uczycielem, potrzebne są jeszcze kontakty z rówieśnikami.    |

j

Z wielu koncepcji psychologicznych wynika, że niezmiernie ważne jest, aby dziecko w wieku przedszkolnym uczyło się obcowania z rówieśnikami i podejmowało coraz bardziej : złożone czynności związane z działaniem grupowym (zob. Brzezińska, 2000). Współpraca ¹ dzieci w wieku przedszkolnym jest jeszcze daleka od doskonałości. Wynika to głównie ! z dziecięcego egocentryzmu, który przenika wszystkie zachowania przedszkolaka. Z badań (Żak, 1968; Guz, 1987; Hajnicz, 1981; Tudge, Rogoff, 1995) wynika, że umiejętność współpracy u dzieci wzrasta wraz z wiekiem i gro- ; madzeniem doświadczeń społecznych. Zdaniem Jeana Piageta, dopasowywanie się dziecka do rówieśników jest wyrazem przełamywania egocentryzmu pod wpływem nacisków społecznych.