Obraz0010

Zrozumieć Unię Europejską

Zasada programowania. Celem tej-zasady Jest uzyskanie Stabilnych źródeł z as' lania istmfe™ ość; działań w średniookresowym horyzoncie czasu, efektywnych dla rozwoju regionalnego. Zasada ta oznacza możliwość finansowania tylko tych projektów, które zawarte są w kompleksowych i zintegrowanych programach rozwojowych sporządzanych na wiele lat. Regiony muszą sporządzić, zgodnie z określonymi standardami (np. dotyczącymi uzgodnień i ich ewaluacji), określone dokumenty planistyczne. Ich sporządzenie i akceptacja są warunkiem otrzymania wsparcia finansowego.

Zasada partnerstwa."Nakłada obowiązek ścisłej współpracy uczestników procedury programowania ria dwóch płaszczyznach: partnerstwa władz publicznych różnego poziomu decyzyjnego (unijnego, krajowego, regionalnego i lokalnego), partnerstwa publiczno-prywatnego między władzami publicznymi, organizacjami pozarządowymi (NGS-s) lub nienastawionymi na zysk (non profit) oraz instytucjami otoczenia biznesu. W myśl tej zasady każdy krok procedury programowania powinien być uzgadniany dla osiągnięcia konsensusu uczestników procesu.

Zasada dodatkowośc% Określona jest art. 9 rozporządzenia Rady 4253/88/EWG z 19grudma 1988 r. i w. odniesieniu do funduszy strukturalnych oznacza, że w kraju korzystającym z finansowego wsparcia ze strony UE środki te są uzupełnieniem środków własnych zgromadzonych na określone działanie czy projekt. Środki Unii nie^: mogą więc- zastępować środków na rozwój regionalny danego kraju, lecz zwiększają ogólny poziom tych środków. Oznacza to brak możliwości zmniejszania środków na rozwój regionalny przez dany kraj, w stosunku do nakładów w poprzednim okresie planistycznym UE. Celem tej zasady jest zapewnienie ciągłości i stabilności instrumentów i poziomu finansowania w dłuższym okresie, w którym powstaną trwałe efekty rozwoju regionalnego._;

Powyższe cztery zasady mają fundamentalne znaczenie dla reąlizacji polityki regionalnej, zwłaszcza w regulacji i efektywności funduszy strukturalnych: Istotne jednak są także inne zasady powszechnie obowiązujące w Unii Europejskiej.

Zasada subsydiarnościj „Słownik Rozwoju Regionalnego”¹ formułuje ją następująco: „oznacza, że zorganizowani w różnych układach obywatele rządzą swoimi sprawami w granicach praw, a państwo podejmuje tylko te działania, których sami obywatele wykonać nie potrafią i nie mogą. Zasada subsydiamości .wymaga znalezienia równowagi miedzy możliwie nieskrępowaną aktywnością obywatelską a interwencją państwa (dla “"^wspólnego dobra»). Wprowadzona ważycie' Traktatem ~z Maastricht pod naciskiem regionów Obawiających się nadmiernego wzrostu wpływów i władzy instytucji Unii, zwłaszcza Komisji Europejskiej. Zasada ta ogranicza pole działania Unii. Głosi, że w dziedzinach, które nie są w jejjwyłącznej kompetencji (tj: nie są zastrzeżone dla Unii), Unia będzie podejmować działanie tylko wtedy, jeśli cele zamierzonych działań nie mogą być zrealizowane w wystarczającym stopniu na szczeblu państw członlcow-■^kich i dlatego ze względu na ich zakres lub ich skutki lepiej osiągnięte zostaną na szczeblu Unii”.

W odniesieniu do rozwoju regionalnego mogą mieć zastosowanie także inne zasady, różnie formułowane dla celów ujednolicenia standardów polityki regionalnej i jej programowania. Są one chętnie formułowane w różnych materiałach szkoleniowych instytucji wsparcia rozwoju regionalnego. W przewodniku liderów rozwoju regionalnego: „Droga do funduszy Unii Europejskiej”² sformułowano opis także innych zasad: komplementamości działań, koordynacji, kompatybilności, spójności, monitoringu i oceny. Oto one:

Zasada komplementamości działań. Zasada ta oznacza uzupełnianie się działań podejmowanych z inicjatywy” krajowej i wspólnotowej lub też przyczynianie się drugich do realizacji pierwszych. Konsekwencją tej zasady jest określenie udziału finansowego Wspólnot w relacji do wydatków publicznych oraz do całkowitego kosztu współfinansowanych przedsięwzięć. W większości celów udział funduszy strukturalnych realizowany jest na poziomie 50%. Wyjątkowo, w przypadku działań podejmowanych z inicjatywy lub na potrzeby Komisji Europejskiej, Wspólnoty mogą finansować 100% kosztów przedsięwzięcia. Zasada komplementamości dotyczy także działań partnerskich.³

Zasada koordynacji., Zasada koordynacji odnosi się do dwóch rodzajów zagadnień: skoordynowanego wykorzystania wszystkich funduszy strukturalnych oraz pozostałych instrumentów finansowych (np. pożyczki europejskiego Banku Inwestycyjnego czy pomocy finansowanej przez Europejską Wspólnotę Węgla i Stali). Od roku 1988 rozdział wszystkich funduszy strukturalnych został podporządkowany tym samym kryteriom i ustaleniom dotyczącym poziomu finansowej interwencji, sposobu uruchamiania środków, regulowania płatności, kontroli wydatków itp., koordynacji polityk regionalnych krajów członkowskich. Zasada ta dotyczy dążeń Komisji Europejskiej do bardziej harmonijnego zagospodarowania przestrzeni europejskiej; zasada koordynacji znajduje szczególne zastosowanie np. w Inicjatywie Wspólnotowej INTERREG, gdzie wymaga się opracowania wspólnych programów dla regionów współpracujących ze sobą także poza granicami państw członkowskich.

Zasada zgodności. Zasada ta odnosi się przede wszystkim do zgodności ze wszystkimi politykami wspólnotowymi i ustawodawstwem wspólnotowym dotyczącym w szczególności polityki ochrony konkurencji, przejrzystości zamówień

1

M. Kozak, A. Pys-zkówski, R. S z e w c zy k: Słownik Rozwoju Regionalnego, Warszawa 1998, s. 47.

2

   Droga do Funduszy Unii Europejskiej. Mały przewodnik liderów rozwoju regionalnego, pod red. E. Rząd, Gdańsk 2003, s. 14-17.

3

   .Działania Wspólnoty powinny być komplementarne lub stanowić wkład do działań podejmowanych przez państwa członkowskie; w celu zagwarantowania znaczącej wartości dodanej należałoby wzmocnić partnerstwo; dotyczy to władz regionalnych i lokalnych, innych właściwych władz, w tym władz odpowiedzialnych za środowisko i promowanie równego traktowania kobiet i mężczyzn, partnerów gospodarczych i społecznych oraz innych właściwych organów; w proces przygotowania, monitorowania i oceny pomocy powinni zostać włączeni odpowiedni partnerzy" - por. rozporządzenie Rady 1260/1999/WE z 21 czerwca 1999 r. wprowadzające ogólne przepisy dotyczące funduszy strukturalnych, (w:) Wspólnotowe akty prawne dotyczące pomocy przedakcesyjnej, funduszy strukturainycły i Funduszu Spójności, Warszawa 2000, s. 118 (tłumaczenie zweryfikowane).