Obraz22

★ ★ ★

Przedstawiony w tym rozdziale przebieg bitwy, którą umownie nazwałem operacją warszawską, wykazał, że podejmowane przez stronę niemiecką wysiłki w celu zahamowania ofensywy radzieckiej oraz ustabilizowania płynnego dotąd frontu przyniosły w połowie sierpnia pewne rezultaty. Zauważalne były one przed frontem obrony niemieckiej 2 A, a wyraźnie widoczne przed północnym skrzydłem wojsk 9 A na podejściach do Warszawy i przed południowym skrzydłem tej armii nad środkową Wisłą. Tam sytuacja — mimo wielkiej złożoności — uległa uspokojeniu.

Te nowe symptomy w dotychczasowym przebiegu ofensywy radzieckiej skłoniły OKH do dokonania oceny położenia i określenia najbliższych zamiarów radzieckich. Zagadnienia te zostały opracowane w Oddziale Wojska Obce „Wschód” OKH i przedstawione w dokumencie zatytułowanym: „Całokształto-wa ocena położenia przeciwnika przed niemieckim frontem wschodnim. Stan na dzień 15 sierpnia 1944 r.”³⁸. Ma on duże znaczenie dla omawianego tematu, gdyż zawiera m.in. ocenę rozwoju sytuacji na warszawskim kierunku operacyjnym w początkowym okresie powstania w Waszawie.

Dokument rozpoczyna się od przedstawienia wyników ostatnich walk, a były one — jak stwierdzano — dla wojsk niemieckich korzystne. Charakteryzowały się bowiem następującymi rozstrzygnięciami:

„1) Armii Czerwonej nie udało się rozszerzyć przyczółków na Wiśle oraz osiągnąć na południowym skrzydle Grupy Armii «Północna Ukraina» przełęczy w Karpatach. 2) Przeciwnikowi nie powiodło się uderzenie z marszu w celu opanowania Warszawy, która stała się ośrodkiem polskiego ruchu oporu. 3) Nie powiodły się również liczne próby przeciwnika wtargnięcia do Prus Wschodnich. 4) Jedynie na froncie łotewskim przeciwnik kontynuował natarcie i zaostrzył położenie Grupy Armii «Północ»” ³⁹.

Tak więc w przedstawionej przez OKH ocenie wyraźnie stwierdzano, że wojskom radzieckim nie udało się w pierwszej połowie sierpnia zrealizować zamiarów na kierunku warszawskim. Nie oznaczało to, że krytyczna sytuacja wojsk niemieckich na froncie została opanowana. OKH sądziło, że strona radziecka w dalszym ciągu zamierza kontynuować ofensywę między Bałtykiem a Karpatami, a nawet będzie próbowała ją uaktywnić. Na to jednak potrzebny był czas, gdyż oceniono, że wojska radzieckie wyczerpały swe siły, w związku z czym muszą zostać dokonane odpowiednie przegrupowania i odtworzona ich zdolność bojowa. Liczono, że przez ten okres wojska radzieckie będą dążyć do utrzymania swych pozycji, szczególnie przyczółków na Wiśle, gdyż warunkuje to powodzenie przyszłych operacji.

OKH oczekiwało, że jeżeli zostaną spełnione te przewidywania, to strona radziecka wznowi działania o dużym rozmachu. Sądziło, że kierunek głównego

³⁸    MiD WIH, t. 78, roi. 466, Id. 6446183-6446188.

³⁹    Ibidem.

87