P1010281 (3)

w amtiri a n a 86

ego ma zawsze ten sam sens: prowadzi do obrazu zmarłej matki¹². Egeusz wprost czyha na objawy śmierci u Berenice. Duża partia opowiadania poświęcona została dokładnemu opisowi śmiertelnych zniekształceń ciała w agonii. W widzeniu Egeusza nie była to już Berenice, lecz jej widmo, należące do korowodu kobiet żywych i umarłych jednocześnie, jak wiele innych w twórczości Poego: Morelła, Magdalena Usher, Eleonora, Ligeja. Straszliwy widok postępów śmierci kończy się wizją „zwężonych i pokurczonych warg”, które „odsłoniły z wolna mym oczom zęby tej nowo powsta-293 łej Berenice”. Od tej chwili widmo zębów już nie opuszcza obłąkanego umysłu Egeusza. Budzą w nim „żądzę rozszalałą”. Fragmenty przedstawiające perwersyjną namiętność do zębów, zębów wampirycznych, oszałamiają prawdziwym poczuciem niesamowitości. Wreszcie sługa obwieszcza Egeuszowi, że Berenice umarła i wszystko już zostało przysposobione do szybkiego pogrzebu. Pożegnanie przez niego zwłok w komnacie pogrzebowej ma swoją dominantę: „białe, połyskliwe, straszne zęby Berenice wpatrywały się 295 we mnie”. Nabierają one charakteru makabrycznego fetysza erotycznego. Poe miał skłonność do fetyszyzowania. We wspomnianym już eseju Przedwczesny pogrzeb opowiada ze zrozumieniem o działaniach kochanka, który przybywa ze stolicy „w dalekie strony, gdzie leży owa wioska”, w której młoda dziewczyna została pochowana w zwykłej mogile na cmentarzu. Zamierza „odgrzebać jej zwłoki i wejść w posiadanie szczodrych jej warkoczy”¹³. Atoli z letargu obudziły pogrzebaną pieszczoty kochanka - i potem żyli długo i szczęśliwie. Nie zawsze jednak nekrofilskie działania miały takie pomyślne zakończenie.

^u Por. O. Volta, Le vampire_y s. 172.

¹³    Przedwczesny pogrzeb, w: E. A. Poe, Opowiadania, t. 1, s. 412-413.

¹⁴    Bonaparte objaśnia: „Inna jeszcze forma choroby umysłowej ogarnia teraz naszego bohatera: atak epileptyczny, po którym następuje, jak to zwykle w takich wypadkach bywa, zanik pamięci. Nie ulega wątpliwości, że ta nieprawdopodobna przemiana obsesyjnego schizofrenika w epileptyka, powodująca amnezję, jest w pewnym stopniu symbolem dziecięcej amnezji [w związku ze śmiercią matki], która

przesłoniła wszystkie podświadome źródła strasznej opowieści Poego” (M. Bonaparte, Psychoanalitycy

• •

na interpretacja opowiadania „Berenice" Edgara Allana Poe. Przełożył T. Rybowski, w: Sztuka inteąiretac ji. Wybór i opracowanie H. Markiewicza, t. I, Wrocław-Warszawa-Kraków-(idańsk 19/1, s. 5()9).

^,fj „Każdy sen o wyrwanych zębach jest interpretowany zarówno przez psychoanalityków, jak i p^{|Zt z} popularne senniki jako znak kastracji” (O. Yolta, Le varnpire_} s. 138).

Legrand, ilustracja

do opowiadania Przedwczesny pop²*

Edgara Allana P<*g⁰’ grawiura