Obraz5 (64)

W przypadku związków typu ROH charakter dysocjacji zmienia się w zależności od chemicznego charakteru atomu związanego z atomem tlenu (różnicy elektroujemności między atomem tlenu i atomem R), czyli od polaryzacji wiązania R-O.

-    Jeśli R jest atomem metalu, to wiązanie R-0 ma charakter wiązania jonowego, a wiązanie O-H jest wiązaniem kowalencyjnym słabo spolaryzowanym. Wówczas zachodzi dysocjacja zasadowa według następującego schematu:

ROH -» R⁺ + OH”

-    Jeśli R jest silnie elektroujemnym atomem niemetalu, to wiązanie R-0 jest słabo spolaryzowanym, a wiązanie O-H silnie spolaryzowanym wiązaniem kowalencyjnym. W tym przypadku zachodzi dysocjacja kwasowa zgodnie z równaniem:

ROH RO' + JF

-    Jeśli wiązania R-0 i O-H wykazują zbliżoną polamość, związek dysocjuje dwukierunkowo zgodnie z pierwszym lub drugim schematem - ma wówczas charakter amfoteryczny.

Charakter dysocjacji omawianych związków ROH zależy również od ładunku i promieni jonów. Dla poszczególnych pierwiastków danego okresu układu okresowego, ze wzrostem ładunku i zmniejszeniem się promieni ich jonów zmienia się charakter związków ROH od zasadowego, przez amfoteryczny do kwasowego.

4.1.1. Stała dysocjacji i stopień dysocjacji

W roztworze elektrolitu o wiązaniach spolaryzowanych, na ogół niedy-socjującego całkowicie na jony, między cząsteczkami niezdysocjowanymi

k

i jonami ustala się stan równowagi dynamicznej w określonej temperaturze. Dla elektrolitu AB w stanie równowagi spełniona jest następująca zależność: stosunek iloczynu stężeń jonów powstałych w wyniku dysocjacji elektrolitycznej do stężenia cząsteczek niezdysocjowanych jest w danej temperaturze wielkością stałą nazywaną stałą dysocjacji.

AB ^5f=^ A⁺ + B"

[ABl]

gdzie:

K    - stała dysocjacji,

[A*] i [BI - stężenia jonów,

[AB]    - stężenie niezdysocjowanych cząsteczek.

Stała dysocjacji jest wielkością charakterystyczną dla danego elektrolitu, niezależną od stężenia roztworu, zależną zaś od temperatury.

Stała dysocjacji określa moc elektrolitu. Im mniejsza jest wartość stałej dysocjacji, tym słabszy jest elektrolit.

W przypadku słabych elektrolitów typu AB₂, AB₃ dysocjacja przebiega etapowo. Na przykład trójprotonowy kwas fosforowy(V) dysocjuje w trzech etapach:

H3PO4 H₂POf + H+    Ki = 7,5 • 10‘³

H₂P0₄" —* HP0₄²“ + H*    K₂ = 6,3 • 10^-8

HP0₄²“    P0₄%H*    K₃= 1,3 • 10^-12

Każdemu etapowi dysocjacji odpowiada inna wartość stałej dysocjacji: pierwsza (ATi), druga (K₂) i trzecia (Kj). Pierwsza stała dysocjacji jest zaw-

87