obraz9

części jego ciała wyrosły rozmaite gatunki roślin uprawnych?* z uszu — tytoń, z oczu — kukurydza, z kolana — keladi (odmiana bulw), z palców nóg — trzcina cukrowa, z genitaliów — słodkie pataty; Peluig przeciął też sobie pierś, a z krwi, która trysnęła wokół na ziemię, wyrosły różne gatunki zbóż (ryż i pszenica) ^75bis.    ; ;

Ta cywilizacja rolnicza i związana z nią religia telluryczna stanowi podłoże kulturowe, na którym wyrósł rytuał puszczania: krwi, zarówno u Sakajów, jak i u Semangów. Co prawda krew rzuca się w górę, ku niebu, gdyż chodzi tu przecież o oddalenie burzy, którą zsyła Istota Niebiańska. Ale część krwi przeznaczona jest dla żony (lub matki) tego boga — przebywającej pod ziemią — w celu zapobieżenia kataklizmom ziemskim, nie mniej groźnym dla rolnictwa, jak np. powódź (henweh), wybuch wód z wnętrzności ziemi — kary zsyłane przez Manoid czy Takel, czy też przez smoka ziemskiego. A nawet, u niektórych szczepów Semang, jak Jahai, Kenta i Kensiu, krwią wypuszczoną z łydki skrapia się najpierw, choć w mniejszej ilości, ziemię, potem zaś dopiero rzuca się resztę w powietrze; znaczy to, że Manoid wzywa się przed Karei (czy Ta Pedn) ⁷⁶. Według szczepu Kenta wody henweh tryskają z podziemnego źródła (sapegn) u stóp stromej skały, w miejscu, dokąd spływa krew przeznaczona dla Manoid. Skała ta (baturibn, batu herem), mieszcząca się w samym środku świata, zakończona jest w górze obracającą się płytą, zwaną ran-kel (niegdyś tkwiła na czubku pnia drzewnego, który wznosił się ze skały tak wysoko, że dotykał sklepienia niebios i nawet je przebijał); z płyty tej zwieszają się liany zakończone pękami owoców, na każdej lianie innego gatunku. Kiedy w ruchu obrotowym płyty jedna z lian znajdzie się nad krajem Semangów, nastaje tam pora obfitości owoców tego gatunku. Krew wyrzucona w górę, ku Karei (Ta Pedn), pada na rankel, przechodzi w liany i staje się pożywką dla sezonowych owoców, zwłaszcza owoców czerwonych ⁷⁷.

System ukazuje się z całą swą przejrzystą i doskonale harmonijną strukturą i równowagą poszczególnych części. Rytuał krwi jest niejako osią dwustronnej ekonomii charyzmatycznej odpowiadającej dualistycznej ideologii boskiego dwumianu — boga niebios i bogini ziemi. Zespół ten jest tak organicznie zrośnięty, że wydaje się także genetycznie nierozerwalny. Ale bogini ziemi przynależy do kultury rolniczej i matriarchalnej, z której też pochodzi rytuał krwi. Czy mamy jednak stąd wnosić, że i Istota Niebiańska Semangów i Sakajów, jako uzupełniająca postać bogini, wraz z nią patronuje obrzędowi krwi, również należy do kultury matriarchalnej? Byłby to wniosek typowo dedukcyjny, a jak wiadomo, wnioski dedukcyjne okazują się często złudne; tylko dane pozytywne się liczą. Otóż poprzez niemożliwą do rozszyfrowania plątaninę wierzeń Negrytów (i Sakajów) z Półwyspu Ma-lajskiego, wierzeń bardziej jeszcze zawiłych, niejasnych i sprzecznych niż wierzenia Andamańczyków, dostrzec można istnienie odmiennej koncepcji Istoty Niebiańskiej, jako postaci niezależnej i oderwanej od wyżej opisanego kompleksu. Obok Karei, czy też Ta Pedn, męża bogini ziemi, istnieje inny Karei, który (jak Pu-luga-Biliku) ma żonę niebiańską (Kenta, Batek?)⁷⁸. Obok Karei, który pije krew rzucaną ku niebu (Batek Nogn), albo ją gotuje (Kensiu), albo też rozsmarowuje ją na ziemi (Jahai z Jarum) ⁷⁹, istnieje Karei, który z krwią nie ma nic do czynienia (Sabubn, Ple z Perak)⁸⁰. Obok Karei, którego przebłagać może widok przelanej krwi, jest inny, nieubłaganie ściągający grzesznika i zsyłający mu bądź śmiertelną chorobę ⁸¹, bądź też inny rodzaj śmierci (np. piorun, który go porazi, drzewo, które się zwali na niego, tygrysa, który go rozszarpie)⁸². Z drugiej strony, rytuał krwi nie jest jedynym sposobem odwrócenia burzy: zamiast krwi można posyłać w niebo dym⁸³ lub popiół z ogniska^s'⁴; Semajowie (Saka-jowie) wypuszczają w niebo zatrute strzały, podczas gdy ich kobiety rzucają w górę płonące żagwie przy wtórze przekleństw i ogłuszającego walenia bambusowymi kijami⁸⁵.

Przekleństwa i groźby rzucone w burzliwe niebo, palenie liści dla odwrócenia burzy — to zwyczaje istniejące także u Andamanów; nie ma u nich natomiast rytuału puszczania krwi. Odpowiednio też Andamańczycy mają Istotę Niebiańską (Pulugę) wszechwiedzącą, której dziełem są zjawiska meteorologiczne i która karze ludzkie występki: wśród nich na pierwszym miejscu stoi dręczenie i wyśmiewanie niektórych zwierząt, podobnie jak w przypadku Karei (cykada jest córką Pulugi, tak samo jak bogów Karei i Enku); animalizm obejmuje również osobę Pulugi, tak jak i Karei: obaj bywają wyobrażani w postaci zwierzęcej, a koncepcja

297