P1050796

■Ki

Samotna gra w kręgle

uporządkować¹. Dla naszych celów wystarczy jednak, jeśli uznamy, że tworzą | one spójny syndrom.

Wszystkie wymienione wyżej przyczyny wskazują na to, że dla zdiag-i nozowania kierunków zmian kapitału społecznego w Ameryce w ostatnich | dekadach XX wieku ważne będzie sprawdzenie, jak ewoluowały wzajemność J i społeczne zaufanie - nie tylko zagęszczone zaufanie do ludzi, których blisko 1 znamy, ale też rozproszone zaufanie do anonimowego „innego”. Główne py-1 tanie tego rozdziału brzmi: Jak kierunki zmian kapitału społecznego i zaanga-1 żowania obywatelskiego, które już zdążyliśmy odkryć, wpływają na kierunki 1 zmian w zakresie uczciwości i zaufania społecznego w Ameryce?

Przedmiotem naszego zainteresowania jest tutaj zaufanie społeczne, a nie 1 zaufanie do rządu lub innych instytucji społecznych. Zaufanie do innych ludzi 1 jest, logicznie rzecz biorąc, czymś zupełnie różnym od zaufania do instytu-1 cji i władz politycznych. Ktoś może z łatwością ufać swoim sąsiadom, a nie 1 ufać władzom miejskim i vice versa. Na poziomie empirycznym te dwa typy 1 zaufania mogą wykazywać związek lub jego brak, jednak na poziomie teore-1 tycznym powinny być traktowane oddzielnie. Zaufanie do rządu może być 1 przyczyną lub rezultatem zaufania społecznego, ale nie jest tym samym co I zaufanie społeczne².

Wzajemność, uczciwość i zaufanie

o

Szczęśliwie się składa, że ankieterzy przez wiele dziesięcioleci zadawali Ar^l rykanom pytania dotyczące zaufania społecznego i uczciwości Nieszczęście pofe-I ga jednak na tym, że odpowiedzi zawierają wiele niedających się usunąć I cl Weźmy na przykład najbardziej popularne pytanie sondażowe: „Czy, ogólnie rzecz biorąc, większości ludzi można ufać, czy też w kontaktach z innymi ostrożności nigdy riie jest żśfcwiele?” To pytanie jasno odwołuje się do przeświadczeń na temat zaufania do „uogólnionego innego”, czyli do zaufania rozproszonego¹⁷jednak znaczenie odpowiedzi pod pewnym względem jest bardzo niejasne.

Jeśli obecnie mniej respondentów zgadza, się z_; twierdzeniem, że „ogólnie rzeCKbi|jifąc, ludziom można ufać”, może to znaczyć jedną z trzech rzeczy:

I ♦ respondenci dzielą się informacją zgodną ze stanem faktycznym, iż w dzi-I siejszych czasach trudniej! o uczciwość;

I • zachowanie ludzi faktycznie nie zmieniło się; jednak staliśmy się bardziej I podejrzliwi;

I ♦ nie zmieniło się ani zachowanie innych ludzi, ani nasza etyczna ocena |    innych, jednak obecnie mamy znacznie więcej informacji 0 ich przeniewier-

I stwach, prawdopodobnie dzięki bardziej goniącym za sensacją mediom.

Ustalenie prawdy’jestetu'równie;trudne,jak w przypadku przedszkolaków spierających ^^oto^ktÓswzsnich zachowąłśię nie fair. Jednak geografia zaufania spqłęęznęgps_rugeruj^że sondażega temat uczciwoś^^zaufania należy w pierwszej kolejności interpretowańjaEko adekwatne miary doświadczeń społecznych respondentów. W praktycznie wszystkich społeczeństwach bogaci są bardziej ufni niż biedni, ćb najprawdopodobniej wynika z tego, że bogaci częściej, są traktowani uczciwie i z szacunkiem^. W Ameryce niższy poziom zaufania społecznego mająj_H,,

♦ czarni w porównaniu z białymi,

* ♦ ludzie w trudnej sytuśeji finansowej w; porównaniu z radzącym sobie dobrze, ^{3 4}

233

1

Na temat relacji:przyczynowo-skutkowych między tymizmiennymi toczy się ożywiona dyskusja. Debata jest bardzo ważna, a zarazem skomplikowana pod względem teoretycznym i empirycznym. Ma jednak drugorzędne znaczenie dla spraw, które poruszam w tym miejscu. Na temat pierwszych eksperymentalnych poszukiwań w tym zakresie zob. E. Glaeser [i in.], Whatls Social Capital?

2

^ Zaufanie społeczne ! zaufanie polityczne są ze sobą skorelowane na poziomie jednostkowym, społecznym i w różnych okresach, jednak przedstawiciele nauk społecznych nie są zgodni co do przyczyn tego zjawiska. Niektórzy upatrują wspólnego źródła obu przejawów zaufania w narodowej skłonności do łatwowierności, inni sądzą, że na oba wpływa zamożność, jakość rządzenia lub inny czynnik. Według innych ujęć, jeden z przejawów prowadzi do drugiego poprzez skomplikowany łańcuch przyczynowy, na przykład niski poziom zaufania społecznego prowadzi do konfliktów politycznych obniżających jakość rządzenia i w rezultacie obniżających zaufanie do rządu. Przegląd stanowisk - zob. NŁA. Braithwaite i M. Levi, Trust and Govemance; S. Pharr i R.D. Putnam (red.), Whafs Troubling the Trilateral Democracies? Princeton, NJ 2000, Princeton University Press; R. Wuthnow, The Changing

4    Character of Social Capital in the United States; J. Brehm i W.M. Rahn, Individual-Level Evidence\ T.W. Smith, Factors Relating to Misanthropy in Contemporary American Society, „Social Science

⁵    Research”, 26, ]une 1997, s. 170-196; oraz K. Newton, Social and Political Trust, [w:] P. Morris (red.), jfaa/ Citizens. Global Supportfor Democratic Government, Oxford 1999, Oxford University Press.

3

B ¹⁷ Empiryczne argumenty przemawiające za wykorzystaniem teg6 pytania do pomiaru zaufania I do obcych- zob E Uslaner, The Mornl FoundationsofTrust, w przygotowaniuitwyd 2§02>

4

" *’ ¹⁸ K Newton, Social Capital and Democracy, „American Beha^ioralj Scientist", 40, marzec/ E kwiecień 1997, s. 575-586.