P1180294

28 Łucja Okullci

kształcane w lokalne warianty i odmiany (np. naszyjniki kabłąkowate, pensety). Wydaje się także prawdopodobne, a wymaga to dodatkowych badań i obserwacji, że plemiona kręgu pomorskiego żywotnie zainteresowane były w odbiorze z Mazur i Półwyspu Sambijskiego bursztynu, który szlakiem południowym lub morskim wzdłuż wybrzeża przewożony był do Europy środkowej i południowej. Interesujące jest także dlaczego w III i II w. p.n.e. następuje przerwa w dopływie bursztynu na południe¹¹ i czy ma to związek z rozpoczynającymi się w rejonie południowych wybrzeży Bałtyku procesami przemian wchodzącymi w zakres tzw. latenizacji.

W okresie swego pełnego rozwoju kultura kurhanów zachodniobał-tyjskich jednolita w swych cechach przewodnich wykazuje dość znaczne zróżnicowanie lokalne będące wynikiem wielowiekowej transformacji tradycji miejscowych i wpływów zewnętrznych. W grupie północ-nomazowieckiej najpełniejszy wyraz znalazły wpływy południowego centrum genetycznego kręgu pomorskiego, a także południowo-wschodnie z dorzecza Dniepru. Wyrażają się one w obecności naczyń typu kloszowego i w takich elementach jak zwyczaj kreskowania ich powierzchni w specjalny sposób (ryc. 5). Tutaj także najwcześniej zauważyć można wpływy latenizacji prowadzące w późnym okresie lateńskim do włączenia tego obszaru w zasięg formującego się kręgu przeworsko-oksywskiego. Grupa wschodniomazurska, gdzie osadnictwo z okresu łużyckiego odnotowane było tylko na zachodnich krańcach jej zasięgu, wykazuje znaczną liczbę elementów wskazujących na łączność kulturową z dorzeczem Dniepru (typ pochówku, słabe nasycenie metalami. ceramika). Dopiero w ciągu okresu lateńskiego następuje tu pełna integracja kulturowa z obszarem zachódnlomazurskim i samblj-skim. Elementy różnicujące grupy sambijską, zachodniomazurską i dol-noniemeńską to stopień natężenia wpływów łużyckich i nordyjskich w tradycji miejscowej i percepcji impulsów płynących z Pomorza.

W późnym okresie lateńskim, już po przekształceniach kręgu pomorskiego w zespół oksywsko-przeworski. kultura kurhanów zachod-niobałtyjskich tkwiąca w dalszym ciągu w tradycjach wczesnej epoki żelaza, staje się sąsiadem tego zespołu. Nie zostaje ona objęta prądem latenizacji z wyjątkiem południowych i zachodnich peryferii, gdzie następuje zmiana struktury osadniczo-gospodarczej i stylu kultury. W cią-

>■ R Ri tta tore V o n w i 11 e r. l/ambra e Ie cle commerdali protostorlaha, l^r*] Sludj e ricerche sulla problcmatlca dcWambra, t. i, Roma- 1975, s. 97—100; tenże. La dlfusione dcWambra In Europa e in Kalia duranle la prolosloria, [w | Eiudi s 215—220; N Nlf roni Catocchio, Indagine sulla diffuslone As i ma-nujattt In ambra In Italia duraute l'Eta dsl retro, |w:| Studl..., s. 101—110

Ryc. 5. Rembielin, woj. ostrołęckie, rarmy naczyń z jamy nr 1(2. Badania autorki

gu I wieku p.n.e. w rejonach tych tworzy się grupa nidzicka kultury przeworskiej, na wschód od niej pozostaję niezmienione formy osadnictwa i kultury **.

Cezurę chronologiczną przemian zachodzących w obrębie kultury kurhanów zachodniobaltyjskich wyznaczają płaskie cmentarzyska pojawiające się w ciągu I wieku naszej ery w dwóch ugrupowaniach: w rejonie Węgorzewa i Mrągowa. Obie grupy wykazują znaczne zróżnicowanie kulturowe związane ze stopniem intensyfikacji percepcji cech przeworskich znacznie silniejszych w grupie mrągowskiej. Natomiast

“ J. Okullci, Powiązania pobrseSa wschodniego Bałtyku i centrum tambij-skisgo z południem w podakresia wczesnorsymskim, Prace Archeologiczne, ł U: 1978, s. 181 n.